Cofact

English Summary

During the Russia invasion of Ukraine, many researchers have seen misinformation and disinformation across social platforms. Many of them come from hacked or newly created accounts from pro-Kremlin users. A disinformation researcher from Stanford University and her team share what they watch when they analyze social media posts and other online reports related to Russia invasion of Ukraine.

ตลอดกว่าสามสัปดาห์ที่กองทัพรัสเซียบุกโจมตียูเครน สงครามอีกด้านที่รุนแรงไม่แพ้กันคือสงครามข่าวสาร มีการนำเสนอข่าวบิดเบือน และข้อมูลชวนเชื่อจำนวนมาก ข้อมูลเหล่านี้ส่งผลให้เกิดความเข้าใจผิดในสถานการณ์จริง รวมทั้งยังสร้างความขัดแย้ง ทำให้ผู้อ่านไม่เข้าใจความเป็นจริงที่เกิดขึ้น บ่อยครั้งเป็นข้อมูลที่เกิดจากการแชร์ผ่านสื่อโซเชียล เชอร์บี กรอสแมน นักวิจัยด้านความปลอดภัยไซเบอร์ มหาวิทยาลัยสแตนเฟิร์ด สหรัฐฯ แนะนำ 7 วิธีจับผิดข่าวลวง ข่าวหลอกที่เกี่ยวข้องกับสงครามยูเครน-รัสเซีย เพื่อไม่ให้เราตกเป็นเหยื่อของขบวนการสร้างข้อมูลชวนเชื่อต่างๆ

1. ระมัดระวังข้อมูลจากชื่อบัญชีปลอม หรือบัญชีที่ถูกแฮก

เมตา บริษัทแม่ของเฟซบุ๊กประกาศเมื่อไม่นานมานี้ว่าพบขบวนการแฮกเกอร์ในเบรารุสทำการโจรกรรมชื่อบัญชีโซเชียลของผู้ใช้งานในยูเครน แฮกเกอร์เหล่านี้จะใช้บัญชีที่โจรกรรมมาโพสเนื้อหา รูปภาพ และวีดีโอที่ระบุว่าทหารยูเครนยอมรับความพ่ายแพ้ และมอบตัวกับกองทัพรัสเซีย 

วิธีสังเกตว่าชื่อบัญชีโซเชียลที่ติดตามอยู่น่าเชื่อถือหรือไม่ ให้สังเกตว่าบัญชีนั้นมีผู้ติดตามมากน้อยเท่าไร ส่วนใหญ่ถ้าเป็นบัญชีที่ตั้งขึ้นมาไม่นาน จะมีจำนวนเพื่อน หรือผู้ติดตามไม่มาก หรือตรวจสอบชื่อบัญชีบริเวณ URL หรือแถบที่แสดงชื่อเว็บไซต์ ชื่อผู้ใช้งานที่ถูกโจรกรรมมา หรือเป็นบัญชีที่ถูกตั้งขึ้นโดยขบวนการเหล่านี้มักจะเป็นชื่อที่ยาวๆ อ่านไม่รู้เรื่อง และมีตัวอักษรแปลกๆ เช่น @ หรือ # ในชื่อ ควรหลีกเลี่ยงที่จะแชร์ข้อมูลจากบัญชีเหล่านี้

2. ข้อมูลที่มีการแอบอ้างแหล่งข้อมูลที่ไม่ชัดเจน

เมื่อไม่นานมานี้เว็บไซต์สืบสวนสอบสวน Bellingcat ตรวจสอบพบกระบวนการของสื่อที่สนับสนุนรัฐบาลรัสเซียเผยแพร่รายงานว่ารัฐบาลยูเครนเป็นผู้จัดฉากเหตุระเบิดอาคารบ้านเรือนของประชาชนทั่วไป เป็นเหตุให้มีประชาชนผู้บริสุทธิ์เสียชีวิตจำนวนมาก หากเราไม่ตรวจสอบแหล่งที่มาของข่าวเหล่านี้ให้ถี่ถ้วน เราอาจจะหลงเชื่อว่าข่าวดังกล่าวเป็นเหตุการณ์จริง

วิธีการตรวจสอบที่ดีที่สุด ก็คือการตรวจสอบว่ามีข่าวประเภทเดียวกันในสื่ออื่นๆ หรือไม่ หากข่าวที่ได้มาจากเว็บไซต์ข่าวของรัสเซียเพียงอย่างเดียว ให้ตั้งข้อสังเกตไว้ก่อนว่าข่าวดังกล่าวเป็นข่าวลวง หรือข่าวเท็จ และอย่าลืมตรวจสอบว่าเว็บไซต์ หรือสำนักข่าวที่กำลังอ่านอยู่มีใครเป็นผู้สนับสนุน หรือมีกลุ่มทุนใดอยู่เบื้องหลัง อาจจะลองค้นหาชื่อสำนักข่าวนั้นผ่านวิกิพีเดีย หรือกูเกิล

3. เนื้อหาเก่าที่นำมาดัดแปลงแล้วนำเสนอใหม่

ช่วงนี้เราจะเห็นการแชร์ภาพเหตุการณ์ในยูเครนผ่านสื่อโซเชียลอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะภาพสะเทือนขวัญต่างๆ เช่นภาพระเบิด ภาพผู้บาดเจ็บ และเสียชีวิต ดังเช่นที่เราเคยนำเสนอไปในบทความที่แล้ว หลายครั้งภาพเหล่านี้เป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในอดีต อาจจะเคยเกิดขึ้นที่ยูเครนมาก่อน หรืออาจจะเป็นภาพเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในประเทศอื่น และไม่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ในยูเครน

วิธีการตรวจสอบที่ดีที่สุด เพื่อให้มั่นใจว่าภาพที่เห็นเป็นภาพเหตุการณ์จริง ให้ใช้วิธีการค้นหาภาพย้อนกลับ (Reverse Image Search) ด้วยเซิร์จเอนจิ้นต่างๆ เช่น กูเกิล, ปิง (Bing) หรือ ยานเดกซ์ (Yandex) ลองกดเซฟภาพเหล่านั้น หรือใช้ฟังค์ชั่นสกรีนช็อตบนคอมพิวเตอร์ หรือโทรศัพท์มือถือ จากนั้นไปที่เว็บไซต์ที่มีระบบค้นหาภาพย้อนกลับ อัพโหลดภาพเหล่านั้นลงไป ระบบก็จะแสดงผลภาพที่ใกล้เคียงกัน และแหล่งที่มาที่มีเนื้อหาเกี่ยวข้องกับภาพดังกล่าว 

นอกจากนี้เรายังสามารถตรวจสอบความน่าเชื่อถือของเจ้าของบัญชีที่โพสภาพเหล่านั้น ด้วยการเข้าไปใน About เพื่อดูว่าเขาเป็นใคร มีผู้ติดตามมากน้อยแค่ไหน เป็นคนที่อยู่ในพื้นที่จริงๆ หรือไม่ มีตัวตนจริงหรือเปล่า และอย่าลืมที่จะดูโพสต่างๆ ที่เจ้าของบัญชีเคยโพส เพื่อพิสูจน์ว่าเขาเป็นคนที่ทำงานในพื้นที่จริง ไม่ใช่เป็นผู้ใช้งานทั่วไป หรือเป็นชื่อบัญชีปลอมที่ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อโพสเนื้อหาลวงโดยเฉพาะ

4. การปลอมแปลงภาพ

นอกจากการนำภาพเก่ามาเล่าใหม่แล้ว เราจะเห็นคนอีกกลุ่มที่ใช้วิธีการปลอมแปลง ตัดต่อภาพ หรือใช้ระบบสมองกลต่างๆ ตัดต่อภาพโปรไฟล์ และเนื้อหาต่างๆ ที่แชร์บนหน้าเพจ เพื่อหลบเลี่ยงการถูกจับ เริ่มแรกเราอาจจะใช้วิธีค้นหาภาพแบบย้อนกลับเหมือนกับข้อที่แล้ว บวกกับการจับสังเกตจุดต่างๆ บนภาพ เช่น หน้าคนในภาพดูบิดเบี้ยว ตำแหน่งของใบหูสลับทาง ต่างหูดูไม่สมประกอบ หรือตัวหนังสือบนเสื้อกลับด้าน เป็นต้น ทั้งนี้วิธีการที่ดีที่สุดก็คือการดูเนื้อหาย้อนหลังของผู้โพสว่าเป็นการสร้างบัญชีขึ้นมาเพื่อใช้โพสเนื้อหาสนับสนุนฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งอยู่หรือไม่ สร้างบัญชีนี้มานานแค่ไหน และมีตัวตนจริงหรือไม่ โดยเข้าไปอ่านรายละเอียดของโปรไฟล์

5. รายงานที่ไม่ได้รับการยืนยัน

เนื้อหาของข่าวที่นำเสนอเกี่ยวกับเหตุการณ์ในยูเครนก็สำคัญ หากเนื้อหาที่ถูกแชร์มาไม่ได้ระบุว่ามาจากแหล่งใด มีใครที่เกี่ยวข้องในเหตุการณ์ มีผู้สื่อข่าว หรือผู้ที่อยู่ในเหตุการณ์ให้ข้อมูลตามภาพที่เห็นจริงๆ หรือไม่ หากเราเจอข้อมูลที่ปราศจากที่มาที่ชัดเจน หรือยังไม่สามารถยืนยันความถูกต้องได้ เราไม่ควรเชื่อข่าวนั้น ควรเช็คว่ามีสำนักข่าวขนาดใหญ่ หรือสำนักข่าวที่น่าเชื่อถือได้และไม่ได้อยู่ข้างรัฐบาลใดรัฐบาลหนึ่งรายงานตรงกับข้อมูลที่เราได้มาจริงๆ เสียก่อน จึงค่อยเชื่อหรือแชร์ ที่สำคัญ ข้อมูลเหล่านั้นควรมาจากผู้ที่อยู่ในเหตุการณ์ และนักข่าวภาคสนามที่เกาะติดรายงานสถานการณ์ในพื้นที่จริงๆ 

6. มิจฉาชีพ

ในช่วงวิกฤติต่างๆ เรามักจะเห็นการขอรับบริจาคเงินจากหลายหน่วยงานที่อ้างว่าจะนำเงินเหล่านี้ไปบริจาคให้กับผู้ประสบภัย ในกรณีนี้ก็เช่นกัน เราจะเห็นหลายเว็บไซต์ประกาศรับบริจาคเงิน อาจจะเป็นทั้งเงินสด และเงินดิจิทัล (คริปโต) หลายบัญชีมีการปลอมแปลงโดยทำหน้าเพจ และกราฟฟิกคล้ายกับเว็บไซต์ของรัฐบาลยูเครน ก่อนจะตัดสินใจโอนเงิน หรือบริจาคเงินให้กับเว็บไซต์เหล่านี้ ไม่ว่าจะเป็นการโอนเงินสด หรือคริปโต ควรตรวจสอบให้แน่ใจก่อนว่าเว็บเหล่านี้เป็นเว็บอย่างเป็นทางการหรือไม่ เช่น หากเป็นเว็บไซต์ทางการของรัฐบาลยูเครน ชื่อโดเมน หรือตัวอักษรที่ต่อท้ายชื่อเว็บ จะต้องขึ้นต้นด้วย .gov.ua หากเป็นการโพสขอรับเงินบริจาคผ่านสื่อโซเชียล ควรมาจากชื่อบัญชีที่ได้รับการยืนยันว่าเป็นบัญชีของรัฐบาลยูเครนจริงๆ สังเกตจาก Verified Account หรือเครื่องหมายถูกต่อท้ายชื่อบัญชีเฟซบุ๊ก อินสตาแกรม หรือทวิตเตอร์

ปัจจุบันมีหน่วยงานระดับนานาชาติที่ให้ความช่วยเหลือทางมนุษยธรรมให้กับผู้ลี้ภัยชาวยูเครน และชาวยูเครนที่ยังตกค้างอยู่ในประเทศ ไม่ว่าจะเป็นสหประชาชาติ (UN) และกาชาดสากล (Red Cross) เราสามารถบริจาคเงินผ่านหน่วยงานเหล่านี้ได้

7. คำชวนเชื่อจากสื่อที่สนับสนุนรัฐบาล

การรู้เท่าทันว่าสื่อที่เรากำลังอ่านอยู่เป็นสื่อเสรี หรือสื่อที่อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของรัฐบาลหรือไม่เป็นสิ่งสำคัญ เนื่องจากในสถานการณ์วิกฤติ เราจะเห็นสื่อที่อยู่ภายใต้การกำกับของรัฐบาลนำเสนอเนื้อหาสนับสนุนรัฐบาลอย่างเต็มที่ และรัฐบาลมักจะใช้ช่องทางนี้ในการเผยแพร่ข้อมูลชวนเชื่อ (Propaganda) ให้กับผู้ที่สนับสนุนตน เราจะสังเกตเห็นได้ชัดว่า การรายงานข่าวเกี่ยวกับสงครามในยูเครนของรัสเซียจะแตกต่างจากการนำเสนอข่าวของสื่อประเทศอื่นๆ เป็นอย่างมาก ดังนั้นเราต้องไม่ลืมที่จะตรวจสอบข่าวจากแหล่งที่มาหลายๆ แหล่ง รวมทั้งตรวจสอบว่าข่าวที่เรากำลังอ่านอยู่นั้นมาจากสำนักข่าวเสรี ที่ทำงานโดยอิสระ ปราศจากการครอบงำของรัฐบาลหรือไม่ เช่น หากข่าวที่เรากำลังอ่านอยู่มาจาก RT หรือ Sputnik เราอาจจะอย่าพึ่งตกลงเชื่อเนื้อหาเหล่านั้นโดยทันที เนื่องจากสองสำนักข่าวนี้อยู่ภายใต้การควบคุมของรัฐบาลรัสเซีย เป็นต้น

ปัจจุบันผู้ให้บริการสื่อโซเชียลอย่างเฟซบุ๊ก ทวิตเตอร์ และยูทูบ จะมีตัวอักษรกำกับเนื้อหาที่มาจากสื่อที่อยู่ภายใต้การกำกับของรัฐบาล ไม่ว่าจะเป็นประเทศไหนก็ตาม ส่วนติกตอก (TikTok) ยังไม่มีฟังค์ชั่นดังกล่าว

ที่มา: https://news.stanford.edu/2022/03/03/seven-tips-spotting-disinformation-russia-ukraine-war/

 เกี่ยวกับผู้เขียน

ธนภณ เรามานะชัย (ไมค์) Fact-checker และ คอลัมนิสต์ประจำ Cofact Thailand

ปัจจุบันทำหน้าที่วิทยากรด้านการตรวจสอบข้อมูลข่าวและเครื่องมือดิจิทัลด้านข่าวให้กับ Google News Initiative ก่อนหน้านี้เขาเป็นผู้ประกาศข่าวเทคโนโลยีให้กับสถานีโทรทัศน์วอยซ์ทีวี (Voice TV) และอดีตกรรมการสมาคมผู้สื่อข่าวต่างประเทศประจำประเทศไทย (FCCT) https://www.damikemedia.com

English Summary

Russia invasion in Ukraine has been one of top topics in social media for the past week. It is very common to see misinformation spreading during a crisis like this. Many contents tend to provoke fears or have a political intention. We look as some of the misinformation contents, how to spot misinformation, and how to find the accurate information. 

ข่าวที่คนทั่วโลกให้ความสนใจมากที่สุดในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมาคงหนีไม่พ้นการโจมตียูเครนของรัสเซีย สถานการณ์ที่ตึงเครียด มีความสูญเสียของทหารและประชาชน ทำให้มีภาพต่างๆ ที่ระบุว่าเป็นภาพในสถานที่เกิดเหตุถูกแชร์บนสื่อโซเชียลจำนวนมาก บางภาพและบางเนื้อหาเป็นการตกแต่งภาพ และเป็นการนำภาพเหตุการณ์เก่าจากพื้นที่อื่นมาแชร์ซ้ำเพื่อสร้างกระแส หรือบิดเบือนสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจริงในพื้นที่

ภาพเด็กผิวเปื้อนฝุ่นจากการโจมตีของรัสเซีย: ข่าวลวง

ในช่วงหลายวันที่ผ่านมาเราจะเห็นการรายงานข่าวผู้เสียชีวิตจากเหตุการณ์โจมตียูเครนของรัสเซีย มีการแชร์ภาพเด็กที่ได้รับผลกระทบจากเหตุโจมตีเป็นจำนวนมาก แต่หลายภาพไม่ใช่ภาพที่เกิดขึ้นในยูเครน เช่น ภาพเด็กคนหนึ่งที่ตัวเปื้อนไปด้วยฝุ่น เว็บไซต์ India Today ตรวจสอบด้วยวิธีค้นหาภาพย้อนกลับบนกูเกิล พบว่าภาพนี้เป็นภาพเหตุการณ์ในเขตดอนบาส พื้นที่ที่กลุ่มกบฏยูเครนตะวันออกยึดครองตั้งแต่ปี 2014 ภาพนี้ปรากฎในคลิปวีดีโอบนยูทูบเมื่อวันที่ 16 สิงหาคม 2015 ไม่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์บุกยูเครนโดยรัสเซียแต่อย่างใด 

อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมที่: https://www.indiatoday.in/fact-check/story/fact-check-image-from-music-video-falsely-shared-as-child-affected-by-russia-ukraine-conflict-1918044-2022-02-26 

ภาพเด็กได้รับบาดเจ็บจากการโจมตี: ข่าวเท็จ

อีกภาพที่พบการแชร์มากในสื่อโซเชียลคือภาพเด็กคนหนึ่งที่กำลังบาดเจ็บและนั่งอยู่บนเตียงในโรงพยาบาล สำนักข่าวเอเอฟพีตรวจสอบที่มาของภาพนี้ด้วยการสังเกตลายน้ำที่อยู่บนภาพ ซึ่งมาจาก EPA หรือ European Pressphoto Agency เมื่อตรวจสอบกับเว็บไซต์ดังกล่าวพบว่าภาพนี้เป็นภาพเหตุการณ์สงครามในซีเรียเมื่อปี 2018 ไม่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ในยูเครนแต่อย่างไร

อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมที่: https://factcheck.afp.com/doc.afp.com.323X8VQ 

จากรายงานของสหประชาชาติคาดว่ามีผู้เสียชีวิตจากเหตุโจมตียูเครนของรัสเซียแล้วกว่า 400 ราย ในจำนวนนั้นมีเด็กเสียชีวิตจริง แต่ภาพที่เราเห็นในสื่อโซเชียลจำนวนไม่น้อยที่ไม่ตรงกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ดังนั้นเราควรตรวจสอบกับสำนักข่าวชั้นนำที่น่าเชื่อถือได้ก่อนที่จะตัดสินใจแชร์ภาพเหล่านี้

ภาพเครื่องบินรบบินในน่านฟ้ายูเครน: ข่าวลวง

ตลอดสัปดาห์ที่ผ่านมากองทัพรัสเซียเคลื่อนที่เข้ามายึดครองเมืองบริเวณชายแดนยูเครน และพยายามจะเข้ายึดเมืองหลักสองเมือง คือกรุงคีฟ และเมืองคาคีฟ แต่ยังไม่ประสบความสำเร็จ เนื่องจากกองกำลังของยูเครน และประชาชนจำนวนมากออกมาต่อสู้และขับไล่กองทัพรัสเซีย 

เป็นที่ทราบกันดีว่า รัสเซียมีศักยภาพทางทหาร และมีอาวุธยุทโธปกรณ์ที่ทันสมัย เมื่อมีข่าวว่ารัสเซียทำการโจมตียูเครน ภาพที่ถูกแชร์ออกไปอย่างกว้างขวางคือภาพเครื่องบินรบจำนวนกว่าสิบลำบินผ่านพื้นที่บ้านเรือนของประชาชน ภาพเหล่านี้ถูกแชร์บนทวิตเตอร์จำนวนมาก โดยระบุว่ากองทัพรัสเซียส่งเครื่องบินรบเหล่านี้มายิงระเบิดใส่บ้านเรือนประชาชน

จากการตรวจสอบของสำนักข่าวเอเอฟพีพบว่า ภาพดังกล่าวเป็นภาพงานเฉลิมฉลองวันแห่งชัยชนะในกรุงมอสโกของรัสเซีย โดยคลิปวีดีโอต้นฉบับอยู่บนยูทูบ โพสเมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม 2020

อ่านรายละเอียดเพิ่มเติม: https://factcheck.afp.com/doc.afp.com.323T8CJ 

ภาพระเบิดในยูเครนภาพใดบ้างที่เป็นข่าวลวง?

หลายครั้งเมื่อเกิดเหตุการณ์สู้รบระหว่างประเทศ เราจะเห็นภาพเหตุระเบิดที่ถ่ายได้โดยโทรศัพท์มือถือ ภาพเหล่านี้มักจะถูกแชร์บนโซเชียลมีเดียอย่างรวดเร็ว แต่ภาพเหล่านี้จำนวนไม่น้อยที่เป็นภาพจากเหตุการณ์ที่เคยเกิดขึ้นมาแล้ว หรือเป็นภาพที่ถูกสร้างขึ้นมาโดยไม่เกี่ยวข้องกับสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจริง

เช่น ภาพเหตุระเบิดบริเวณท่าเรือภาพนี้ ผู้โพสระบุว่าเกิดขึ้นในกรุงคีฟของยูเครน แต่ถ้าเราสังเกตในแผนที่จะพบว่า กรุงคีฟไม่มีพื้นที่ติดน้ำทะเล เราไม่จำเป็นถึงกับใช้เครื่องมือตรวจสอบภาพย้อนกลับก็พอจะรู้แล้วว่าภาพนี้ไม่ใช่ภาพในกรุงคีฟแน่นอน

ภาพจากทวิตเตอร์นี้เป็นภาพเหตุการณ์ระเบิดในคลังเก็บสินค้าในเบรุต เมื่อวันที่ 4 สิงหาคม 2020

อ่านรายละเอียดเพิ่มเติม: https://factcheck.afp.com/doc.afp.com.323W3V8 

ภาพต่อมาเป็นภาพเพลิงไหม้ที่ไม่สามารถควบคุมเพลิงได้ ผู้ใช้งานทวิตเตอร์รายหนึ่งโพสคลิปนี้โดยระบุว่าเป็นเหตุระเบิดจากการโจมตีทางอากาศของรัสเซียใกล้กับโรงงานไฟฟ้า สิ่งที่ทำให้คนทั่วไปอาจจะหลงเชื่อภาพนี้มาจากการรายงานของสำนักข่าวบางแห่งระบุว่า โรงงานไฟฟ้าลูฮันสก์ ซึ่งเป็นโรงงานไฟฟ้าที่ถูกกล่าวอ้างในคลิปเสี่ยงที่จะต้องปิดทำการ เนื่องจากพบเพลิงไหม้จากการถูกล้อมปิด

แต่จากการตรวจสอบของสำนักข่าวเอเอฟพีพบว่า ภาพนี้เป็นภาพเหตุโรงงานระเบิดในเมืองเทียนจินในจีนเมื่อวันที่ 12 สิงหาคม 2015 เหตุการณ์ดังกล่าวมีผู้เสียชีวิตกว่า 165 ราย และยังส่งผลให้สารพิษกระจายไปเป็นวงกว้าง

อ่านเพิ่มเติม: https://factcheck.afp.com/doc.afp.com.323U2TG

เช็คให้ชัวร์ว่าเป็นข่าวต้นฉบับที่มาจากสำนักข่าวที่น่าเชื่อถือ

ในสถานการณ์วิกฤติ หรือในช่วงที่มีข่าวที่มีกระแส เราจะเห็นภาพการนำเสนอข่าวของสื่อต่างๆ อย่างต่อเนื่อง แต่ภาพบางภาพที่มีการแชร์บนโลกโซเชียลโดยมีการกล่าวอ้างว่าเป็นการรายงานของสื่อช่องนั้นๆ หรือหัวนั้นๆ เราควรตรวจสอบให้แน่ชัดว่าเนื้อหาต้นฉบับอยู่ในเว็บไซต์ของสื่อค่ายนั้นจริงๆ หรือไม่

ตัวอย่างที่พบเห็นบ่อยครั้งคือการเปลี่ยนพาดหัวข่าวที่ปรากฎบนหน้าจอโทรทัศน์ด้วยการตัดต่อภาพ เช่นในภาพนี้ที่มีผู้ใช้งานอินเทอร์เน็ตเปลี่ยนพาดหัวของสถานีโทรทัศน์ซีเอ็นเอ็นจากเนื้อหาต้นฉบับ โดยพาดหัวที่ถูกแก้ไขเขียนว่า “ปูตินชะลอการบุกรุกจนกว่าสหรัฐฯ จะส่งอาวุธให้กับยูเครน จากนั้นกองทัพรัสเซียจะยึดอาวุธเหล่านั้น” สำนักข่าวเอเอฟพีตรวจสอบภาพดังกล่าวด้วยวิธีค้นหาภาพย้อนกลับบนกูเกิล และตรวจสอบซ้ำกับซีเอ็นเอ็น พบว่าเป็นภาพการนำเสนอข่าวการเจรจาทางการค้าระหว่างอดีตประธานาธิบดีทรัมป์ กับปูติน เมื่อวันที่ 30 มีนาคม 2017 ไม่ได้เกี่ยวกับการบุกรุกของรัสเซียแต่อย่างใด

ก่อนเชื่อ หรือแชร์ข่าวบนโซเชียล ควรตรวจสอบให้ดีก่อนว่า:

1. มาจากแหล่งข่าวที่น่าเชื่อถือได้หรือไม่ หากเป็นการแชร์แบบส่งต่อกันมา ควรเช็คก่อนว่ามีลิงค์เนื้อหาต้นฉบับหรือไม่ คนที่ให้ข่าวเป็นผู้เชี่ยวชาญ หรือสำนักข่าวที่ทำประเด็นนี้อย่างต่อเนื่องหรือไม่
2. ตรวจสอบภาพด้วยวิธีค้นหาย้อนกลับ ข่าวที่เป็นกระแสมักจะมีภาพเผยแพร่บนอินเทอร์เน็ตจำนวนมาก คุณสามารถเซฟภาพเหล่านั้นและเข้าไปในเว็บไซต์ Google Images จากนั้นกดที่ภาพกล้องถ่ายรูป อัพภาพที่เซฟมา แล้วกดค้นหา เราก็จะเห็นภาพลักษณะคล้ายๆ กัน จากหลายๆ แหล่งที่มา ให้เลือกดูแหล่งที่มาที่เป็นสำนักข่าวที่น่าเชื่อถือเพื่อตรวจสอบว่าตรงกันกับภาพที่เราเซฟมาหรือไม่

3. หากเห็นภาพที่แคปหน้าจอจากการรายงานของสำนักข่าว แต่ไม่มีเนื้อหา หรือลิงค์ของเนื้อข่าว ให้ค้นหาด้วยกูเกิล หรือเซิร์จเอนจิ้นต่างๆ ว่ามีเนื้อหาข่าวตามภาพหรือไม่ หรือลองใช้วิธีการค้นหาภาพย้อนกลับในข้อ 2 เพื่อดูว่าภาพข่าวนั้นมีจริงหรือไม่

เกี่ยวกับผู้เขียน

ธนภณ เรามานะชัย (ไมค์) Fact-checker และ คอลัมนิสต์ประจำ Cofact Thailand

ปัจจุบันทำหน้าที่วิทยากรด้านการตรวจสอบข้อมูลข่าวและเครื่องมือดิจิทัลด้านข่าวให้กับ Google News Initiative ก่อนหน้านี้เขาเป็นผู้ประกาศข่าวเทคโนโลยีให้กับสถานีโทรทัศน์วอยซ์ทีวี (Voice TV) และอดีตกรรมการสมาคมผู้สื่อข่าวต่างประเทศประจำประเทศไทย (FCCT) https://www.damikemedia.com

English Summary:
Thai mobile phone users have been experiencing overseas robocalls and scammers recently. These calls often ask them to transfer money to the shipping company or lure them to purchase a service. Although the robocalls and telemarketing is not new in Thailand, some people still don’t know how to handle these calls. Some of them mistakenly transfer money to the scammers. In this article, we provide tips to avoid the scammers and tools we can use to block those numbers.

ช่วงนี้เรามักจะเห็นข่าวแก๊งค์คอลเซ็นเตอร์ หรือเบอร์โทรศัพท์แปลกๆ ที่โทรมาหาเราเพื่อเสนอบริการต่างๆ หรือหลอกว่ามีพัสดุส่งมาจากต่างประเทศ ให้เราโอนเงินเพื่อรับพัสดุดังกล่าว หลายคนตกเป็นเหยื่อของกลุ่มมิจฉาชีพเหล่านี้ แต่หลายครั้งพฤติกรรมของกลุ่มมิจฉาชีพเหล่านี้ก็สร้างความรำคาญให้กับผู้ใช้งานโทรศัพท์มือถือ

วิธีสังเกตหมายเลขแก๊งค์คอลเซ็นเตอร์ที่ง่ายที่สุดในปัจจุบัน ก็คือการสังเกตหมายเลขโทรศัพท์ที่มาจากต่างประเทศ โดยปกติแล้วหมายเลขโทรศัพท์ในไทย จะใช้รหัสประเทศขึ้นต้นด้วย 66 หรือ +66 หากเป็นต่างประเทศจะขึ้นต้นด้วยตัวเลขอื่น ดังนั้นหากขึ้นด้วยตัวเลขอื่น โดยเฉพาะเป็นหมายเลขที่เราไม่คุ้น เราควรตั้งข้อสังเกตไว้ก่อนว่าอาจเป็นมิจฉาชีพ

ปัจจุบันมีแอพพลิเคชั่น และฟังค์ชั่นต่างๆ บนโทรศัพท์มือถือที่เราสามารถบล็อกเบอร์โทรศัพท์เหล่านี้ได้

1. บล็อกเบอร์ด้วยฟังค์ชั่นที่มาพร้อมกับโทรศัพท์มือถือ

สมาร์ทโฟนระบบปฏิบัติการไอโอเอส (ไอโฟน) และแอนดรอยด์จะมาพร้อมกับฟังค์ชั่นบล็อกหมายเลขที่ผู้ใช้งานไม่ต้องการรับสาย หากเราต้องการบล็อกหมายเลขดังกล่าว ให้ไปที่แอพพลิเคชั่นโทรศัพท์ (ไอคอนรูปหูโทรศัพท์สีเขียว) และปฏิบัติตามขั้นตอนดังต่อไปนี้

ระบบปฏิบัติการ iOS เมื่อไปที่แอพพลิเคชั่นโทรศัพท์แล้ว กดเลือกเบอร์โทรที่ต้องการจะบล็อกที่บริเวณรูปตัวไอสีฟ้า จากนั้นเลือก Block this Caller และยืนยันอีกครั้งด้วยการกด Block Contact

ผู้ใช้งานระบบปฏิบัติการ iOS สามารถตั้งค่าให้โทรศัพท์ปฏิเสธการรับสายเบอร์โทรที่เครือข่ายมือถือไม่รู้จักได้ โดยเข้าไปยังแอพการตั้งค่า (Setting) เลือกเมนู Phone จากนั้นเปลี่ยน Silence Unknown Caller เป็น On

สำหรับระบบปฏิบัติการ Android ให้ไปที่แอพโทรศัพท์ จากนั้นกดเบอร์โทรที่ต้องการบล็อก และเลือกเมนู Block/Report Spam ทั้งนี้ผู้ผลิตสมาร์ทโฟนที่ใช้ระบบปฏิบัติการ Android จะมีหน้าตาของแอพโทรศัพท์แตกต่างกัน เมนูอาจจะแตกต่างกัน แต่ขั้นตอนการเลือกบล็อกเบอร์โทรศัพท์จะคล้ายๆ กัน อาจจะเปลี่ยนตรงที่คำศัพท์ที่ใช้

2. ใช้แอพบล็อกเบอร์โทร

นอกจากฟังค์ชั่นพื้นฐานที่มาพร้อมกับโทรศัพท์แล้ว ปัจจุบันเรามีตัวเลือกแอพพลิเคชั่นบล็อกเบอร์โทรกวนใจหลายแอพด้วยกัน บางแอพมาพร้อมฟังค์ชั่นพิเศษที่ช่วยตรวจสอบและแจ้งเตือนหมายเลขมิจฉาชีพก่อนเรารับสาย เว็บไซต์ PC Magazine แนะนำแอพพลิเคชั่น 3 แอพที่น่าสนใจ ได้แก่:

Hiya

แอพ Hiya: Spam Phone Call Blocker ใช้ฐานข้อมูลหมายเลขโทรศัพท์ที่มิจฉาชีพใช้ทั่วโลก รวมทั้งหมายเลขที่มักใช้เป็นสื่อโฆษณาต่างๆ นอกจากนี้ผู้ใช้งานยังสามารถค้นหาหมายเลขโทรศัพท์ที่อาจเป็นของมิจฉาชีพ ด้วยการพิมพ์หมายเลขลงไปในตัวแอพ ฟังค์ชั่นการใช้งานทั่วไปบนแอพใช้งานได้ฟรี แต่ถ้าต้องการฟังค์ชั่นเสริม เช่นบริการแจ้งเตือนหมายเลขมิจฉาชีพก่อนรับสาย จะต้องสมัครเวอร์ชั่นพรีเมียม ราคาเริ่มต้นที่ประมาณ 100 บาทต่อเดือน

Robokiller

แอพนี้นอกจากจะมีฟังค์ชั่นบล็อกหมายเลขโทรศัพท์ของมิจฉาชีพเช่นเดียวกับ Hiya แล้ว ตัวแอพยังมาพร้อมกับฟังค์ชั่นตอบสายมิจฉาชีพอัตโนมัติ ในแอพจะมีรูปแบบเสียงตอบรับที่ทำให้มิจฉาชีพรู้สึกรำคาญ ผู้ใช้งานสามารถเพิ่มเสียงตอบรับอัตโนมัติของตัวเองได้ แอพนี้มีค่าบริการรายเดือนทั้ง iOS และ Android สามารถทดลองใช้งานฟรี 1 สัปดาห์

Truecaller

แอพนี้นอกจากจะบล็อกหมายเลขของมิจฉาชีพ และตั้งค่าการบล็อกหมายเลขด้วยตนเองได้แล้ว ระบบยังสามารถบล็อกข้อความสแปมต่างๆ ได้ด้วย ปัจจุบันแอพนี้มีฐานข้อมูลเลขหมายของมิจฉาชีพราว 5 หมื่นเลขหมาย ผู้ใช้งานสามารถเพิ่มหมายเลขเหล่านี้เข้าไปในระบบ ใช้งานฟรี หรือถ้าอยากตัดโฆษณาในแอพ และใช้งานครบทุกฟังค์ชั่น สามารถจ่ายค่าบริการรายเดือนได้ เริ่มต้นที่เดือนละประมาณ 130 บาท

Whoscall

แอพ Whoscall เป็นแอป สัญชาติไต้หวันโดยบริษัท Gogolook โดย Whoscall นั้นมีฐานข้อมูลเบอร์โทรศัพท์ทั่วโลกกว่า 700 ล้านเลขหมาย ในเดือนมีนาคม 2021 มีรายงานระบุว่า มีผู้ใช้แอป Whoscall มากถึง 80 ล้านยูสเซอร์ทั่วโลก และมีเบอร์โทรศัพท์ที่อยู่ในฐานข้อมูลถึง 1.6 พันล้านเบอร์ ซึ่งจากฐานข้อมูลเบอร์โทรศัพท์ขนาดใหญ่ของ Whoscall นี้เองทำให้ระบบสามารถตรวจสอบหมายเลขโทรเข้า และแจ้งให้ผู้ใช้ทราบก่อนที่จะรับสายว่าเบอร์ที่โทรเข้ามาเป็นเบอร์ของใคร

ประเทศที่ใช้บริการ ‘Whoscall’ จำนวนมาก อาทิ ไต้หวัน,เกาหลีใต้,ฮ่องกง,ญี่ปุ่น,มาเลเซีย ,บราซิล และ ไทย ในการตรวจสอบเบอร์แปลกที่โทรเข้ามา ถ้าเบอร์นั่นเคยถูกร้องเรียนว่าเป็นเบอร์มิจฉาชีพ เวลาโทรมาหาเราก็จะมีการขึ้นเตือน และผู้ใช้สามารถทำการรายงานในระบบ และ บล็อกเบอร์ หรือไม่รับได้

3. สัญญาณบ่งชี้มิจฉาชีพ

ถึงแม้แอพพลิเคชั่นเหล่านี้จะช่วยคัดกรอง และช่วยบล็อกเบอร์ของบรรดามิจฉาชีพ แต่เราก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าหลายครั้งเรามักจะเผลอรับสายเบอร์โทรเหล่านี้บ่อยครั้ง เพราะเราก็ไม่รู้เสมอไปว่าบุคคลที่โทรศัพท์มาหาเราเป็นมิจฉาชีพหรือไม่ ซึ่งมิจฉาชีพกลุ่มคอลเซ็นเตอร์ส่วนใหญ่มักจะนำเสนอผลิตภัณฑ์ที่ฟังแล้วดูดีเกินจริง หรือหลอกให้เราโอนเงิน หรือขอข้อมูลส่วนตัว เช่น บัตรประชาชน เลขบัตรเครดิต เลขบัญชีธนาคาร ดังนั้นหากเราเผลอรับสายมิจฉาชีพเหล่านี้ วิธีรับมือที่ดีที่สุด ก็คือวางสาย ไม่พูดคุยต่อ และทำการบล็อกหมายเลขเหล่านั้นเพื่อไม่ให้พวกเขาติดต่อกลับมาหาเรา ไม่ควรต่อล้อต่อเถียง หรือสนทนาต่อ

ที่มา: https://sea.pcmag.com/mobile-phones/48050/how-to-block-robocalls-and-spam-calls
https://www.springnews.co.th/blogs/news/815065

เกี่ยวกับผู้เขียน

ธนภณ เรามานะชัย (ไมค์) Fact-checker และ คอลัมนิสต์ประจำ Cofact Thailand

ปัจจุบันทำหน้าที่วิทยากรด้านการตรวจสอบข้อมูลข่าวและเครื่องมือดิจิทัลด้านข่าวให้กับ Google News Initiative ก่อนหน้านี้เขาเป็นผู้ประกาศข่าวเทคโนโลยีให้กับสถานีโทรทัศน์วอยซ์ทีวี (Voice TV) และอดีตกรรมการสมาคมผู้สื่อข่าวต่างประเทศประจำประเทศไทย (FCCT) https://www.damikemedia.com

English Summary

Thailand and many countries across the globe are preparing to live with COVID-19. Although many countries are facing record-breaking new daily cases, but number of hospitalizations and deaths are lower than the Delta wave last year. Some scientists and government officials believe the Omicron variant provides less severity of symptoms, especially among vaccinated people. Therefore, some countries, especially in Europe, the Americas, Australia, New Zealand, and parts of Asia are in the transition to live with COVID-19 as an endemic disease. However, to live with COVID-19 safely, scientists still recommend people to be fully vaccinated or boosted, and still take precaution measures such as mask-wearing in crowded space because there are still some population who are unvaccinated.

สถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ระลอกเดือนธันวาคม 2021 ล่าสุดถึงแม้จำนวนผู้ติดเชื้อรายวันจะยังทรงตัวที่ประมาณ 7-9 พันรายต่อวัน แต่จากข้อมูลของกระทรวงสาธารณสุขพบว่ายอดผู้ป่วยหนัก และผู้เสียชีวิตมีแนวโน้มลดลง เนื่องจากเชื้อสายพันธุ์โอมิครอนมีความรุนแรงน้อยกว่าสายพันธุ์เดลต้า (สายพันธุ์ที่แพร่ระบาดหนักเมื่อปีที่แล้ว) และคนไทยส่วนใหญ่ได้รับการฉีดวัคซีน ทำให้ถึงแม้จำนวนผู้ติดเชื้อต่อวันจะยังสูง แต่ผู้ป่วยที่ต้องรักษาตัวในโรงพยาบาล และผู้ป่วยอาการหนักไม่มากเท่ากับการระบาดระลอกที่ผ่านมา จึงเป็นเหตุให้กระทรวงสาธารณสุข และผู้เชี่ยวชาญด้านโรคติดต่อมองว่าโควิด-19 กำลังเข้าสู่สถานะโรคประจำถิ่น หรือโรคที่อยู่กับเราในสภาพแวดล้อม และสามารถระบาดได้ทุกเมื่อ แต่ไม่มีความรุนแรง ระบบสาธารณสุขสามารถรองรับไหว

โรคประจำถิ่นคืออะไร?

โรคประจำถิ่น (Endemic) หมายถึงโรคติดต่อที่สามารถแพร่ระบาดได้เรื่อยๆ แต่ความรุนแรงของโรคจะไม่เท่ากับโรคระบาดใหญ่ (Pandemic) นั่นหมายถึงประชาชนส่วนใหญ่มีภูมิคุ้มกัน และอัตราการเสียชีวิตอยู่ในระดับต่ำ ซึ่งคณะกรรมการโรคติดต่อของไทยมีมติพิจารณาให้โควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่น หากสถานการณ์เข้าสู่เกณฑ์ดังต่อไปนี้:

1. ผู้ป่วยรายใหม่ไม่เกิน 10,000 รายต่อวัน
2. อัตราการเสียชีวิตไม่เกิน 0.1% (หรือ ใน 1,000 คน เสียชีวิต 1 คน)
3. จำนวนผู้ป่วยหนักที่ต้องนอนโรงพยาบาลจะต้องไม่เกิน 10% ของจำนวนผู้ติดเชื้อ
4. ประชาชน โดยเฉพาะกลุ่มเปราะบาง กลุ่มเสี่ยงป่วยรุนแรง จะต้องได้รับการฉีดวัคซีนไม่น้อยกว่า 80%
   

หากเราดูสถานการณ์ของผู้ติดเชื้อโควิด-19 ต่อวันจะเห็นว่าเราเข้าใกล้หลักเกณฑ์ของโรคประจำถิ่นตามที่คณะกรรมการโรคติดต่อกำหนดไว้ ขาดแต่การฉีดวัคซีนของไทยยังไม่ถึง 80% (ประชากรได้รับการฉีดครบ 2 โดสตามข้อมูลของ ศบค. และ World In Data ณ วันที่ 3 กุมพาพันธ์ 2022 อยู่ที่ประมาณ 69-71%) ซึ่งกระทรวงสาธารณะสุขกำลังเร่งให้ประชาชนกลุ่มเสี่ยง โดยเฉพาะเด็กได้รับการฉีดวัคซีนมากขึ้น เพื่อให้เข้าเป้าการกำหนดโควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่นให้ได้เร็วที่สุด

ทำไมโควิด-19 จึงกำลังเข้าใกล้ความเป็นโรคประจำถิ่น?

จากข้อมูลของ ศบค. พบว่าสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ในไทยตั้งแต่ช่วงเดือนธันวาคม 2021 เป็นต้นมา ผู้ป่วยส่วนใหญ่อาการไม่รุนแรง อัตราการเสียชีวิตและครองเตียงในโรงพยาบาลต่ำกว่าช่วงระลอกของสายพันธุ์เดลต้าเมื่อช่วงกลางปี 2021 จากการสุ่มตรวจหาสารพันธุกรรมของศูนย์จีโนมทางการแพทย์ โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล พบว่า สายพันธุ์โอมิครอนเป็นสายพันธุ์หลักที่แพร่ระบาดในช่วงเดือนธันวาคม 2021 เป็นต้นมา ผลการศึกษาทางวิทยาศาสตร์พบว่า สายพันธุ์โอมิครอนมีความรุนแรงน้อยกว่าสายพันธุ์เดลต้าจริง ถึงแม้ตัวเชื้อจะแพร่กระจายได้เร็วกว่า จำนวนเชื้อมากกว่า แต่ความรุนแรงของอาการนั้นน้อยกว่าอย่างเห็นได้ชัด โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ที่ฉีดวัคซีนแล้ว ดังนั้นหากประชาชนส่วนใหญ่ได้รับการฉีดวัคซีน มีภูมิคุ้มกัน เราก็สามารถที่จะอยู่กับโควิด-19 ได้ โดยที่ไม่จำเป็นต้องกังวลถึงจำนวนตัวเลขผู้ติดเชื้อ ซึ่งเป็นลักษณะของโรคประจำถิ่น คือ เชื้อจะยังอยู่ไม่หายไปไหน แต่ความรุนแรงของเชื้อจะน้อย ระบบสาธารณสุขรองรับได้ มีวัคซีนและยารักษาที่มีประสิทธิภาพ 

ไทยเป็นประเทศเดียวในโลกที่กำลังจะปรับให้โควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่น: ไม่จริง

ปัจจุบันหลายประเทศทั่วโลก โดยเฉพาะประเทศแถบยุโรป สิงคโปร์ อินโดนีเซีย อินเดีย และตะวันออกกลาง ต่างปรับมาตรการการรับมือกับโควิด-19 ในลักษณะเข้าสู่การเป็นโรคประจำถิ่นทั้งสิ้น เนื่องจากประเทศเหล่านี้ส่วนใหญ่ประชาชนได้รับการฉีดวัคซีนแล้วมากกว่า 70% สถานการณ์การแพร่ระบาดระลอกใหม่ถึงจะมีจำนวนผู้ติดเชื้อสูง แต่ระบบสาธารณสุขรองรับไหว อัตราการเสียชีวิตต่ำ ทำให้รัฐบาลในประเทศเหล่านี้เริ่มปรับมาตรการให้ประชาชนกลับมาใช้ชีวิตตามปกติได้มากขึ้น เช่น สหราชอาณาจักรเริ่มอนุญาตให้ประชาชนไม่ต้องสวมหน้ากากอนามัยในที่สาธารณะ ยกเว้นในระบบขนส่งมวลชน ประเทศกลุ่มสแกนดิเนเวีย เช่น เดนมาร์ก เนเธอร์แลนด์ และสวีเดน อนุญาตให้ประชาชนไม่ต้องสวมหน้ากากอนามัยในที่สาธารณะ และให้ร้านค้าต่างๆ เปิดให้บริการได้ตามปกติ ขณะที่สิงคโปร์ และอินโดนีเซีย ประเทศเพื่อนบ้านในกลุ่มอาเซียนก็อนุญาตให้ร้านค้า และกิจการ กิจกรรมต่างๆ กลับมาเปิดให้บริการได้ตามปกติ แต่ยังคงต้องสวมหน้ากากอนามัยขณะเข้าในพื้นที่ปิด เช่น อาคารสำนักงาน และห้างสรรพสินค้า และยังเริ่มผ่อนปรนให้มีการเดินทางระหว่างประเทศได้โดยไม่ต้องกักตัว สำหรับผู้ที่ฉีดวัคซีนครบจำนวนโดส และมีผลตรวจโควิด-19 เป็นลบ 2-3 วันก่อนเดินทาง

ไทยสวนประกาศองค์การอนามัยโลก ประกาศโควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่น: ไม่จริง

หลายประเทศทั่วโลก โดยเฉพาะประเทศแถบยุโรป และเอเชียบางประเทศที่ระบุไปข้างต้น ล้วนปรับมาตรการให้ประชาชนอยู่กับโควิด เสมือนเป็นโรคประจำถิ่นเช่น ถึงแม้จะยังไม่มีการประกาศอย่างเป็นทางการจากองค์การอนามัยโลก (WHO) แต่ลักษณะของมาตรการที่ใช้เริ่มมีความใกล้เคียงกับช่วงก่อนหน้าที่จะเกิดการแพร่ระบาดของโรค ถึงแม้ WHO จะยังไม่เห็นด้วยที่จะมีการปรับระดับให้โควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่น เนื่องจากสถานการณ์ในบางประเทศยังคงน่าเป็นห่วง บวกกับประเทศกำลังพัฒนา โดยเฉพาะในทวีปแอฟริกา และเอเชียตอนใต้ยังมีจำนวนผู้ได้รับการฉีดวัคซีนไม่มาก แต่ WHO ก็ระบุว่า การตัดสินใจปรับมาตรการต่างๆ ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแต่ละประเทศ เนื่องจากสถานการณ์ในแต่ละประเทศไม่เหมือนกัน แต่ก็ขอให้ผู้นำแต่ละประเทศค่อยๆ ปรับมาตรการอย่างค่อยเป็นค่อยไป เพื่อลดความเสี่ยงที่โควิด-19 จะกลับมาระบาดหนักหรือกลายพันธุ์ซ้ำ 

จีน และบางประเทศยังคงใช้มาตรการเข้มสกัดโควิด-19 แสดงว่าเรายังคงเรียกโควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่นไม่ได้: จริงบางส่วน

จีนเป็นหนึ่งในไม่กี่ประเทศที่ยังคงใช้มาตรการ Zero Covid หรือการควบคุมไม่ให้มีผู้ติดเชื้อในประเทศ ไม่ว่าจะเป็นการล็อกดาวน์ทันทีที่พบผู้ติดเชื้อ และการกักตัวผู้เดินทางเข้าประเทศ 14-21 วัน โดยจีนยังคงให้เหตุผลว่านี่เป็นวิธีที่ดีที่สุดที่จะรับมือกับการแพร่ระบาดของโควิด-19 ถึงแม้จะมีผลการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ระบุแล้วว่าความรุนแรงของโควิด-19 โดยเฉพาะสายพันธุ์โอมิครอน ซึ่งเป็นสายพันธุ์ที่กำลังระบาดหนักที่สุดในตอนนี้มีความรุนแรงน้อยกว่าสายพันธุ์ดั้งเดิม หรือ สายพันธุ์อู่ฮั่น นักวิทยาศาสตร์หลายคนตั้งข้อสังเกตว่า รัฐบาลจีนยังคงใช้มาตรการนี้เนื่องจากระบบสาธารณสุขของจีนอาจจะรับมีอกับการแพร่ระบาดเป็นวงกว้างได้ยากกว่าประเทศอื่นๆ รวมทั้งผลการศึกษาของวัคซีนที่ใช้ในจีนยังไม่มีผลชัดเจนว่าสามารถป้องกันการป่วยหนักและเสียชีวิตจากโควิด-19 ได้ดีเมื่อเทียบกับวัคซีนประเภท mRNA ที่ชาติตะวันตก และประเทศส่วนใหญ่ในแถบเอเชีย-แปซิฟิกใช้ หากปล่อยให้ผู้ติดเชื้อมีจำนวนมาก โอกาสที่ผู้เสียชีวิตและป่วยหนักก็อาจจะมากตามมา ถึงแม้วัคซีนทุกชนิดจะสามารถลดอาการป่วยหนักได้ก็ตาม 

ทั้งนี้องค์การอนามัยโลก (WHO) ไม่แนะนำให้รัฐบาลของแต่ละประเทศใช้มาตรการ Zero Covid เพราะจะส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจ และปากท้องของประชาชน ไม่คุ้มค่ากับความสูญเสียทางเศรษฐกิจที่จะตามมา แต่ละประเทศควรหามาตรการทางสาธารณสุขในการควบคุมการป่วยหนักและเสียชีวิต เช่น การฉีดวัคซีนที่มีคุณภาพให้กับประชาชน โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยงสูง เช่นผู้สูงอายุ และผู้ที่มีโรคประจำตัว ควบคู่ไปกับการใช้ยาต้านไวรัสในการรักษา แทนที่จะปิดประเทศ หรือใช้มาตรการล็อกดาวน์ทั้งประเทศ เพราะสุดท้ายแล้วด้วยธรรมชาติของตัวเชื้อโรค โดยเฉพาะในสายพันธุ์ใหม่ๆ เราไม่สามารถควบคุมไม่ให้แพร่กระจายแบบร้อยเปอร์เซ็นต์ไม่ได้

หากโควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่นแล้ว เราก็ไม่ต้องสวมแมสก์อีกต่อไป: จริงบางส่วน

ในช่วงเดือนมกราคม 2022 เป็นต้นมา หลายประเทศ โดยเฉพาะในยุโรปเริ่มอนุญาตให้ประชาชนไม่ต้องสวมหน้ากากอนามัยในพื้นที่สาธารณะแล้ว อย่างไรก็ตามแทบจะทุกประเทศที่อนุญาตให้ประชาชนไม่ต้องใส่หน้ากากล้วนเป็นประเทศที่มีอัตราการฉีดวัคซีนสูงทั้งสิ้น ดังนั้นหากพื้นที่ใดที่ประชาชนได้รับการฉีดวัคซีนสูงมากพอ โอกาสที่จะมีคนป่วยหนักหรือเสียชีวิตจากโรคก็จะน้อยลง ทำให้ผู้เชี่ยวชาญในประเทศเหล่านั้นมองว่าหน้ากากอนามัยอาจจะไม่จำเป็น ยกเว้นในพื้นที่แออัด เช่น ระบบขนส่งสาธารณะ ซึ่งมีประชาชนหลากหลายกลุ่มใช้บริการพร้อมๆ กัน และพื้นที่ที่มีกลุ่มเปราะบางจำนวนมาก เช่น โรงพยาบาล และ บ้านพักคนชรา 

หากโควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่นแล้ว เราก็ไม่ต้องฉีดวัคซีนอีกต่อไป: ไม่จริง

องค์การอนามัยโลก (WHO) และผู้เชี่ยวชาญด้านโรคระบาดทั้งไทยและต่างประเทศระบุตรงกันว่า การฉีดวัคซีนเป็นส่วนสำคัญที่จะช่วยให้โควิด-19 เป็นโรคประจำถิ่นได้เร็วที่สุด เพราะเมื่อประชาชนส่วนใหญ่มีภูมิคุ้มกัน อัตราการป่วยหนัก และเสียชีวิตก็จะลดลง ระบบสาธารณสุขรองรับได้

ภูมิคุ้มกันตามธรรมชาติที่ได้จากการติดเชื้อโควิด-19 ดีกว่าภูมิคุ้มกันที่ได้จากวัคซีน: ไม่จริง

ผู้เชี่ยวชาญด้านโรคระบาดระบุตรงกันว่า ภูมิที่ได้จากการฉีดวัคซีนช่วยลดอาการป่วยหนักและเสียชีวิตได้ดีกว่าผู้ที่ไม่ฉีดวัคซีนแล้วได้รับเชื้อตามธรรมชาติ ผู้เชี่ยวชาญยังแนะนำว่า ผู้ที่ได้รับเชื้อตามธรรมชาติแต่ยังไม่ได้รับการฉีดวัคซีนมาก่อน เมื่อหายดีแล้วก็ควรรับการฉีดวัคซีนเพื่อเสริมภูมิคุ้มกัน เนื่องจากปัจจุบันยังไม่มีผลการศึกษาชี้ชัดว่า ภูมิที่ได้จากธรรมชาติจะป้องกันการติดเชื้อได้นานเทียบเท่ากับการฉีดวัคซีน

ที่มา:

https://www.sanook.com/news/8504074/

https://www.sanook.com/news/8509614/

https://www.thairath.co.th/news/local/2299270

https://www.bangkokbiznews.com/world/982486

https://www.reuters.com/world/china/no-exit-zero-covid-china-struggles-find-policy-off-ramp-2022-01-27/

เกี่ยวกับผู้เขียน

ธนภณ เรามานะชัย (ไมค์) Fact-checker และ คอลัมนิสต์ประจำ Cofact Thailand

ปัจจุบันทำหน้าที่วิทยากรด้านการตรวจสอบข้อมูลข่าวและเครื่องมือดิจิทัลด้านข่าวให้กับ Google News Initiative ก่อนหน้านี้เขาเป็นผู้ประกาศข่าวเทคโนโลยีให้กับสถานีโทรทัศน์วอยซ์ทีวี (Voice TV) และอดีตกรรมการสมาคมผู้สื่อข่าวต่างประเทศประจำประเทศไทย (FCCT) https://www.damikemedia.com