ความจริงสร้างสันติภาพหรือจุดชนวนขัดแย้ง? Cofact Live Talk ชวนคนรุ่นใหม่ค้นหาคำตอบในวันพูดความจริง
วันที่ 7 กรกฎาคม 2568 เนื่องในวันพูดความจริง (Truth Day) Cofact ประเทศไทย ร่วมกับภาคีเครือข่ายจากสามภูมิภาค จัดงานเสวนา “Cofact Live Talk: ความจริงร่วมจาก 3 ภูมิภาค” ผ่านช่องทาง Facebook และ YouTube ของ Cofact รวมถึงอุบล Connect และเพจ IBHAP Foundation เพื่อรณรงค์ให้สังคมตระหนักถึงความสำคัญของการตรวจสอบข้อเท็จจริงในยุคที่ข้อมูลเท็จแพร่กระจายอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะในยุคปัญญาประดิษฐ์ (AI) และโซเชียลมีเดียที่ท้าทายการแยกแยะระหว่างความจริงและความลวง
งานนี้ได้รับเกียรติจากวิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิจากหลากหลายสาขา นำโดย พระมหานภันต์ สนฺติภทฺโท ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดสระเกศราชวรมหาวิหาร และประธานกรรมการมูลนิธิ สกพ. (IBHAP Foundation) ซึ่งชวนผู้ฟังพิจารณาว่า “ความจริงช่วยสร้างสันติภาพหรือความขัดแย้งกันแน่ แต่ความลวงนั้นทำร้ายสังคมแน่แท้” ท่านนำเสนอมุมมองทางพุทธศาสนา โดยอ้างถึงอริยสัจ 4 และมัชฌิมาปฏิปทา (ทางสายกลาง) ว่า ความจริงมีหลายระดับและมิติ การรับมือต้องใช้ปัญญาในการตรวจสอบและเมตตาในการปฏิบัติต่อผู้อื่น พร้อมแนะแนวคิดจากสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต) ว่า “ต่อสัจธรรมใช้ปัญญามนุษย์ใช้เมตตา” เพื่อสร้างสันติภาพในสังคม
สุภิญญา กลางณรงค์ ผู้ร่วมก่อตั้ง Cofact ประเทศไทย กล่าวถึงที่มาของวันพูดความจริงว่า เป็นโอกาสรณรงค์ให้สังคมตระหนักถึงอันตรายของข้อมูลบิดเบือน ซึ่งอาจนำไปสู่ความขัดแย้ง โดยเฉพาะเมื่อความจริงบางอย่างกลายเป็น “ความจริงที่ไม่สะดวก” (Inconvenient Truth) ที่คนไม่อยากยอมรับ เธอยกตัวอย่างกรณีข่าวลวงด้านสุขภาพและการเมืองที่แชร์กันในโซเชียลมีเดีย พร้อมชี้ว่า Cofact มุ่งส่งเสริมให้ทุกคนเป็น “Fact Checker” เพื่อตรวจสอบข้อมูลก่อนเชื่อและแชร์
ผศ.ดร.รดี ธนารักษ์ รองอธิการบดีมหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์ จากภาคเหนือ ร่วมนำเสนอกิจกรรมที่จัดขึ้นเพื่อคนรุ่นใหม่ โดยเฉพาะกลุ่ม Gen Z ซึ่งถูกมองว่ามีทั้งความสามารถในการรับมือข้อมูลและความเสี่ยงจากข่าวลวง เธอเน้นย้ำถึงความสำคัญของการสร้างทักษะการตรวจสอบข้อมูลในยุคที่สื่อมีความ “เทา” และเส้นแบ่งระหว่างความจริงกับวาทกรรมเริ่มเลือนราง
ผศ.ดร.ภีรกาญจน์ ไค่นุ่นนา คณบดีคณะวิทยาการสื่อสาร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี จากภาคใต้ แบ่งปันประสบการณ์การทำงานกับนักศึกษาและชุมชนในพื้นที่ เพื่อส่งเสริมการตรวจสอบข้อมูลอย่างมีวิจารณญาณ โดยเฉพาะในบริบทที่หลากหลายทางวัฒนธรรม ซึ่งอาจนำไปสู่ความขัดแย้งหากข้อมูลไม่ได้รับการตรวจสอบอย่างรอบคอบ
อังคณา พรมรักษา ผู้ช่วยอธิการบดีฝ่ายพัฒนานิสิตและศิษย์เก่าสัมพันธ์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม จากภาคอีสาน เล่าถึงกิจกรรมเวิร์กชอปที่จัดขึ้นเมื่อวันที่ 6-7 กรกฎาคม โดยชวนนักศึกษาและประชาชนทบทวนประสบการณ์เกี่ยวกับข้อมูลลวง เช่น การถูกหลอกโดยมิจฉาชีพผ่านโซเชียลมีเดีย พร้อมสอนการใช้เครื่องมือตรวจสอบ เช่น Google Lens และการตรวจสอบแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ ผลจากกิจกรรมพบว่านักศึกษามีส่วนร่วมอย่างคึกคัก โดยเฉพาะการเปลี่ยนโปรไฟล์โซเชียลมีเดียเพื่อรณรงค์วันพูดความจริง และสร้างคอนเทนต์ผ่าน Instagram เพื่อส่งเสริมการตรวจสอบข้อเท็จจริง
การเสวนาครั้งนี้ดำเนินรายการโดย สุชัย เจริญมุขยนันท ซึ่งช่วยเชื่อมโยงประเด็นและสร้างบรรยากาศการถกเถียงที่สนุกสนานและได้สาระ ผู้เข้าร่วมจากสามภูมิภาคยังได้แชร์กิจกรรมที่จัดขึ้นในพื้นที่ เช่น การอบรมนักศึกษาให้เป็น “Fact Checker” และการสร้างเครือข่ายนักข่าวรุ่นใหม่เพื่อต่อสู้กับข้อมูลบิดเบือน โดยเน้นว่า “ทุกคนคือผู้ตรวจสอบข้อเท็จจริง” และการชะลอการแชร์ข้อมูลเพื่อตรวจสอบความน่าเชื่อถือจะช่วยลดวงจรของข่าวลวง
บทสรุปการเสวนาวันนี้
- ตรวจสอบก่อนแชร์ – ใช้เครื่องมืออย่าง Google Lens หรือตรวจสอบแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ เช่น COFACT เพื่อยืนยันความถูกต้อง
- เพิ่มทักษะการรู้เท่าทันสื่อ – ฝึกเป็น “Active Citizen” ที่ช่างสงสัยและไม่เชื่อข้อมูลง่ายๆ
- เลือกกาลเทศะในการพูดความจริง – พิจารณาว่าความจริงนั้นเป็นประโยชน์และเหมาะสมหรือไม่ เพื่อป้องกันความขัดแย้งที่ไม่จำเป็น
- ร่วมเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่าย Fact Checker – เข้าร่วมกิจกรรมหรือชุมชนที่ส่งเสริมการตรวจสอบข้อเท็จจริง
งานนี้ไม่เพียงชวนให้ตระหนักถึงความสำคัญของความจริงในยุคดิจิทัล แต่ยังจุดประกายให้คนรุ่นใหม่และประชาชนทั่วไปร่วมสร้างสังคมที่โปร่งใสและเท่าทันข้อมูล พูดความจริงทุกวัน ไม่ใช่เพียงวันนี้วันเดียว แคร์ข่าวแท้ ไม่แชร์ข่าวลวง
