Cofact

องค์กรวิชาชีพสื่อมวลชน บรรณาธิการข่าว นักการเมือง นักวิชาการและองค์กรภาคประชาสังคม เห็นร่วมกันถึงปัญหาความรุนแรงต่อผู้หญิงในการเมืองไทยโดยเฉพาะในโลกออนไลน์ที่เต็มไปด้วยการข่มขู่คุกคาม ถ้อยคำที่สร้างความเกลียดชังรวมทั้งข่าวลวง/ข้อมูลเท็จเพื่อทำลายความน่าเชื่อถือและชื่อเสียงของผู้หญิงที่มีบทบาทในทางการเมือง ซึ่งสิ่งเหล่านี้ไม่เพียงแต่ส่งผลกระทบต่อบุคคลที่ตกเป็นเป้าของการโจมตีเท่านั้น แต่ยังอาจสกัดกั้นการเข้ามามีบทบาทของผู้หญิงในการเมืองไทย

วันที่ 18 พ.ย. 2567 มูลนิธิ Westminster Foundation for Democracy ร่วมกับโคแฟค ประเทศไทย, สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย, สถาบันนิติวัชร์, และ Decode.plus ไทยพีบีเอส ได้ร่วมกันจัดเวทีเสวนาในหัวข้อ “สื่อกับผู้หญิงในโลกการเมือง” ที่โรงแรม สยาม แอท สยาม ดีไซน์ โฮเทล กรุงเทพฯ โดยมีการถ่ายทอดสดผ่านเพจเฟซบุ๊ก “Decode.plus” และ “Cofact โคแฟค”

สุภิญญา กลางณรงค์ ผู้ร่วมก่อตั้งโคแฟคประเทศไทย กล่าวว่า gender-based violence หรือความรุนแรงที่เกี่ยวข้องกับฐานคิดเรื่องเพศสภาพหรือเพศวิถีมักเริ่มต้นจากการสื่อสาร โดยเฉพาะในยุคสื่อสังคมออนไลน์ที่การสื่อสารทำได้ง่าย โดยมีทั้งเนื้อหาที่เผยแพร่ตามธรรมชาติและที่เกิดจากการจัดตั้ง ผู้หญิงที่เข้ามาทำงานทางการเมืองหรือนโยบายสาธารณะหลายคนพบกับความรุนแรงในรูปแบบนี้ รวมทั้งตัวเธอเองด้วยที่ทำงานเคลื่อนไหวทางทางสังคมและเคยดำรงตำแหน่งเป็นกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) เคยถูกวิพากษ์วิจารณ์เรื่องในเรื่องส่วนตัว เช่น ทำไมไม่แต่งงานมีลูกหรือถูกมองว่าเป็นคนก้าวร้าว ซึ่งสะท้อนความคาดหวังว่าผู้หญิงต้องมีบทบาทเป็นภรรยาและเป็นแม่ แม้ว่าค่านิยมหรือมายาคติเหล่านี้จะลดลงในปัจจุบัน แต่ผู้หญิงที่ทำงานการเมืองหรือมีบทบาทในด้านอื่นๆ ก็ยังต้องเผชิญกับอคติทางเพศอยู่ไม่น้อย

“มุมหนึ่งเราต้องธำรงหลักการตรวจสอบวิพากษ์วิจารณ์นักการเมืองไม่ว่าจะเพศสภาพไหน เราต้องมีเสรีภาพขั้นพื้นฐานในการตรวจสอบบุคคลสาธารณะ นักการเมืองไม่ว่าหญิงหรือชายก็ต้องอดทนอดกลั้นที่จะถูกตรวจสอบวิพากษ์วิจารณ์ได้ แต่การวิพากษ์วิจารณ์ควรอยู่บนหลักเหตุและผลและข้อเท็จจริง เช่น ความคิด การกระทำหรือผลงาน ไม่ใช่ไปเน้นอคติโดยเฉพาะในเรื่องของเพศสภาพ”สุภิญญากล่าว

เกศชฎา พรหมจรรย์ ผู้อำนวยการ Westminster Foundation for Democracy (WFD) กล่าวว่าวงเสวนานี้สอดคล้องกับการรณรงค์ “16 วันเพื่อยุติความรุนแรงด้วยเหตุแห่งเพศ” ระหว่างวันที่ 25 พฤศจิกายน – 10 ธันวาคม ของทุกปีที่หลายประเทศทั่วโลกจะร่วมกันสร้างความตระหนักถึงความรุนแรงทางเพศในทุกรูปแบบ จึงนับเป็นโอกาสอันดีที่ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะสื่อมวลชนซึ่งมีอิทธิพลต่อการรับรู้และทัศนคติของคนในสังคม จะได้ร่วมแลกเปลี่ยนมุมมองต่อข้อท้าทายและหาแนวทางเพื่อทำให้การเมืองไทยเป็นพื้นที่ปลอดภัยสำหรับผู้หญิง

เน็นเด็น เซการ์ อารัม (Nenden Sekar Arum) จาก SAFEnet ประเทศอินโดนีเซีย ฉายภาพสถานการณ์ความรุนแรงต่อนักการเมืองที่เป็นผู้หญิงในอินโดนีเซีย โดยระบุว่านักการเมืองหญิงยังคงถูกข่มขู่คุกคามบนโลกออนไลน์ในรูปแบบต่างๆ ซึ่งเธอมองว่าสื่อสังคมออนไลน์เป็นทั้งโอกาสและความท้าทาย

“การข่มขู่คุกคามเหล่านี้มีผลทั้งต่อจิตใจและสุขภาวะของผู้หญิง และยังอาจส่งผลต่อการแข่งขันทางการเมือง ทำให้เกิดความไม่เท่าเทียมกันทางเพศในเวทีการเมือง…อินโดนีเซียยังขาดกลไกในการรับแจ้งเมื่อมีความรุนแรงด้วยเหตุแห่งเพศเกิดขึ้น ขาดการเก็บข้อมูลอย่างเป็นระบบ และพรรคการเมืองจำนวนหนึ่งอาจไมได้ให้ความสำคัญกับเรื่องนี้” เน็นเด็นระบุ

กุลธิดา สามะพุทธิ Fact checker กองบรรณาธิการโคแฟค กล่าวว่าข้อมูลเท็จถูกนำมาใช้เป็นเครื่องมือโจมตีทางการเมือง โดยนักการเมืองหญิงจะถูกโจมตีด้วยข้อมูลเท็จในเชิงเหยียดเพศ (gendered disinformation) มากกว่าผู้ชาย โดยเนื้อหาส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องเชิงชู้สาว การตัดต่อภาพวาบหวิว การล้อเลียนเสียดสีเรื่องความสามารถทางภาษา พฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม รวมทั้งการปลอมแปลงตัวตน เช่น บัญชีโซเชียลมีเดียปลอมเพื่อสร้างความเสียหายต่อนักการเมืองหญิง

กุลธิดากล่าวว่า gendered disinformationเป็นรูปแบบหนึ่งของการใช้ความรุนแรงต่อผู้หญิง โดยอ้างกระทรวงต่างประเทศของสหรัฐฯ ที่ให้นิยามข้อมูลเท็จเชิงเหยียดเพศว่าเป็น “การคุกคามและการใช้ความรุนแรงต่อผู้หญิง ด้วยการเอาประเด็นทางเพศมาสร้างข้อมูลเท็จหรือเนื้อหาที่สร้างความเข้าใจผิด ซึ่งมักจะทำกันเป็นเครือข่าย มีเป้าหมายเพื่อสกัดกั้นผู้หญิงไม่ให้มีบทบาทในสังคม”

ขณะที่บทความวิชาการในวารสาร Media Asia Journal ระบุว่า gendered disinformation ที่ถูกนำมาใช้ในการโจมตีนักการเมืองหญิงนั้น ไม่ได้ส่งผลกระทบต่อบุคคลที่ตกเป็นเป้าเท่านั้น หากแต่ยังส่งผลต่อทัศนคติของคนในสังคมต่อผู้หญิง บ่อนเซาะความเชื่อมั่นในระบอบประชาธิปไตย และทำให้เกิดการตีตรานักการเมืองหญิงอีกด้วย

ตัวอย่าง gendered disinformation ต่อนักการเมืองหญิงในไทยเช่น กรณียิ่งลักษณ์ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรี จากพรรคเพื่อไทย ถูกกล่าวหาในประเด็นชู้สาวกับวาทกรรม “ว.5 โรงแรมโฟร์ซีซันส์”และมีการแชร์ข้อมูลว่าเธอพูดผิด เช่น อ่านคำว่าคอนกรีตว่า “คอ-นก-รีต” หรืออ่านชื่ออำเภอขนอมว่า “ขน-อม” เป็นต้น โดยที่ไม่มีหลักฐานเชิงประจักษ์ที่พิสูจน์ได้ว่าอดีตนายกฯ ยิ่งลักษณ์ เคยพูดหรืออ่านคำเหล่านี้ผิดเมื่อใด

รักชนก ศรีนอก สส.กทม. พรรคประชาชน ถูกระบุเท็จว่าเป็นผู้หญิงที่สวมชุดบิกินีสีส้ม และมีการเผยแพร่ข้อมูลที่ทำให้เชื่อว่าเธอเป็นผู้หญิงที่ยืนสูบบุหรี่ไฟฟ้าในที่ห้ามสูบบุหรี่ของอาคารรัฐสภา

จิตภัสร์ กฤดากร รองหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ถูกอ้างเท็จว่าเป็นบุคคลในภาพที่ถีบป้ายสำนักงานตำรวจแห่งชาติ รวมทถึงปารีณา ไกรคุปต์ อดีต สส.ราชบุรี พรรคพลังประชารัฐ ถูกอ้างเท็จว่าเป็นผู้หญิงในภาพวาบหวิวและการถูกสวมรอยสร้างบัญชีเฟซบุ๊กไปทำโพลเปรียบเทียบความสวยระหว่าง“ปารีณา ไกรคุปต์” กับ “พรรณิการ์ วานิช” ซึ่งขณะนั้นพรรณิการ์เป็น สส. พรรคอนาคตใหม่ 

กุลธิดายังได้หยิบยกเนื้อหาบางส่วนจากการสัมภาษณ์นักการเมืองหญิงสองคน คือ ปารีณาและรักชนก 

ปารีณาตั้งข้อสังเกตว่า การโจมตีด้วยข้อมูลเท็จหรือข่าวปลอมเกิดขึ้นได้กับนักการเมืองทุกเพศ ขึ้นอยู่กับว่านักการเมืองคนใดมีความโดดเด่นหรือสังคมกำลังจับตามอง ส่วนในกรณีที่ตนเองเคยเจอมาก็มองว่าชินแล้ว เล่นการเมืองมานานจะให้ไปแก้ข่าวเท็จทุกเรื่องก็คงไม่เป็นอันทำอะไร ขณะที่รักชนกยอมรับว่า การถูกโจมตีในลักษณะนี้ส่งผลกระทบกับตนเองอย่างมาก เช่น เรื่องสูบบุหรี่ไฟฟ้าในอาคารรัฐสภา แม้จะชี้แจงไปแล้วว่าคนในภาพนั้นไม่ใช่ตน แต่เมื่อไปลงพื้นที่ก็ยังถูกตั้งคำถามเสมอ

“ประเด็นที่คุณปารีณาและคุณรักชนกพูดตรงกัน คือไม่ได้คาดหวังกับผู้ให้บริการแพลตฟอร์มว่าจะช่วยอะไรพวกเธอได้ในการถูกโจมตีด้วยข้อมูลเท็จหรือมีบุคคลปลอมแปลงเฟซบุ๊ก ก็คิดว่าออกมาชี้แจงด้วยตัวเองก็คงจะทำได้เท่านี้” กุลธิดากล่าว

ขวัญข้าว คงเดชา นักวิจัย สถาบันพระปกเกล้ากล่าวว่า เทคโนโลยีนั้นขึ้นอยู่กับการใช้งานว่าจะสื่อสารเนื้อหาอย่างไร แต่ก็เห็นว่าเทคโนโลยีออนไลน์เหมือนเป็นการเพิ่มพื้นที่ความรุนแรงให้มากขึ้นและเกิดขึ้นกับทุกคน เพียงแต่เมื่อเกิดกับผู้หญิงมักผูกโยงกับปัจจัยเรื่องเพศมากกว่าผู้ชายที่จะไม่ค่อยถูกใช้ความรุนแรงจากเรื่องนี้ อย่างไรก็ตาม มีข้อค้นพบจากการทำวิจัยกับเครือข่าย สส. หญิงในประเทศไทยเมื่อช่วงต้นปี 2567 ซึ่งแม้จะมีกลุ่มตัวอย่างให้ข้อมูลค่อนข้างน้อย คือประมาณ 20 คน แต่ก็มีความน่าสนใจ

กล่าวคือ เมื่อถามว่าเคยประสบความรุนแรงทางเพศขณะที่เป็นนักการเมืองหรือไม่ กลุ่มตัวอย่างครึ่งหนึ่งบอกว่าเคยแต่อีกครึ่งบอกว่าไม่เคย โดยในกลุ่มที่บอกว่าเคย มี 4 คน บอกว่าเคยเจอเฉพาะความรุนแรงทางจิตใจ และอีก 6 คน ให้ข้อมูลว่าเจอทั้งความรุนแรงทางกายภาพและทางจิตใจ ขณะที่เมื่อถามว่าความเป็นเพศสภาพมีผลต่อเส้นทางชีวิตของการเป็นนักการเมืองหรือไม่ กลุ่มตัวอย่าง 11 คน ตอบว่าไม่เกี่ยวข้อง ส่วนอีก 9 คนตอบว่าเกี่ยวข้อง

ทั้งนี้ ในกลุ่มที่ตอบว่าไม่เกี่ยวข้อง จากการสัมภาษณ์เชิงลึก ได้รับคำอธิบายว่า เมื่อได้มาเป็น สส. หรือเป็นผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองแล้ว การบ่งบอกตัวตน ณ เวลานั้น คือการเป็นตัวแทนของประชาชน และมองว่าการเลือกตั้งขึ้นอยู่กับตัวบุคคลมากกว่าเพศสภาพ นอกจากนั้นความเป็นผู้หญิงยังสามารถใช้เป็นข้อได้เปรียบในการทำกิจกรรมทางการเมืองเมื่อเทียบกับผู้ชาย เช่น การหาเสียงเลือกตั้งหรือการลงพื้นที่พบปะกับประชาชน ซึ่งผู้หญิงสามารถใช้บทบาทความเป็นแม่ ลูกสาว พี่หรือน้องสาว ซึ่งมีความละเอียดอ่อนในการเข้าถึงประชาชนได้มากกว่า

“ไม่ได้จะบอกว่านักการเมืองหรือ สส. หญิงจะไม่สนใจเรื่องนี้ เขามีความสนใจ ทุกคนมีความตื่นตัว หลายคนอาจจะบอกว่า ignorance (เมินเฉย) หรือเปล่า? จริงๆ ไม่ใช่ ทุกคนมี perception (การรับรู้) หรือ gender lens (มุมมองเรื่องเพศ) ที่ต่างกัน ไม่ว่าจะด้วยสถานะทางสังคม การเลี้ยงดู การได้รับการศึกษาที่แตกต่างกัน ฉะนั้นหากเราสามารถสร้าง gender sensibility (ความละเอียดอ่อนในประเด็นเรื่องเพศ) ที่ไม่ถึงกับต้องเป็น universal (สากล)ก็ได้ แต่เป็นที่ยอมรับในสังคมในบริบทของไทย และให้เข้าใจว่าอะไรเป็นอะไร จะสามารถเพิ่มการตระหนักรู้ได้ทั้งผู้กระทำและผู้ถูกกระทำ ว่าสิ่งที่เจอไม่ใช่แค่เกมการเมืองแต่เป็นความรุนแรงรูปแบบหนึ่ง” ขวัญข้าวกล่าว

ชลธิชา แจ้งเร็ว สส.ปทุมธานี พรรคประชาชนเล่าว่าเธอถูกโจมตีด้วยข้อมูลเท็จและการคุกคามบนโลกออนไลน์มาตั้งแต่เป็นนักเคลื่อนไหวทางการเมืองหลังรัฐประหารปี 2557 จนกระทั่งมาเป็น สส. ซึ่งมีทั้งการถูกอ้างเท็จว่าเป็นบุคคลที่สวมเสื้อสีส้มไปถวายความอาลัยในหลวงรัชกาลที่ 9 หรือการตัดต่อบทสนทนาในแอปพลิเคชันไลน์แล้วนำไปอ้างเท็จว่าเธอมีความสัมพันธ์เชิงชู้สาวกับนักการทูตอเมริกันที่ประจำสถานทูตสหรัฐฯ ในประเทศไทย

เธอเชื่อว่าการเผยแพร่ข่าวปลอมในลักษณะนี้ไม่ใช่เพียงการแชร์กันไปด้วยความเข้าใจคลาดเคลื่อนหรือเข้าใจผิด แต่เป็นการเผยแพร่โดยเจตนาและทำงานกันอย่างเป็นระบบ โดยสื่อมวลชนส่วนหนึ่งกับผู้ใช้สื่อสังคมออนไลน์อีกส่วนหนึ่งพยายามปั้นเรื่องขึ้นมา

การคุกคามทางออนไลน์เหล่านี้ ส่งผลกระทบต่อเธออย่างรุนแรงโดยเฉพาะในทางจิตใจ ทำให้เธอกังวลถึงความปลอดภัยต่อชีวิตด้วย เพราะมีการเขียนข้อความข่มขู่ว่าจะข่มขืน มีการเปิดเผยข้อมูลส่วนบุคคล ลงเบอร์โทรศัพท์ไว้และมีคนโทรเข้ามาข่มขู่คุกคาม หรือเมื่อออกไปเดินบนท้องถนนก็มีคนพยายามจะเข้ามาทำร้ายร่างกาย ทำให้เข้าใจความสำคัญของปัญหาการคุกคามทางออนไลน์ 

ชลธิชายอมรับว่าก่อนหน้านั้นไม่เคยตระหนักถึงผลกระทบของความรุนแรงต่อผู้หญิงในโลกออนไลน์มาก่อนจนกระทั่งได้เจอกับตนเอง ถึงขั้นต้องเดินทางไปอยู่ต่างประเทศ 4-5 เดือนเพื่อความปลอดภัยและฟื้นฟูสภาพจิตใจ และได้พบจิตแพทย์ จึงได้เข้าใจว่าการปล่อยให้เกิดการคุกคามบนโลกออนไลน์ โดยเฉพาะการใช้ข่าวปลอมทำลายกันนั้นส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตใจระยะยาว

“มันมากกว่าที่เราคิด ไม่ใช่แค่ discredit (ทำลายความน่าเชื่อถือ) เราทางการเมืองเท่านั้น แต่มีผลทางกายภาพและเรื่องของสุขภาพจิต เคยอยู่ในภาวะที่ป่วยเป็น PTSD (โรคเครียดภายหลังเหตุการณ์สะเทือนใจ) อยู่ช่วงหนึ่ง เพราะรับข้อความหรือเจอการคุกคามทางกายภาพเป็นประจำ จนมีภาวะป่วยด้วยเรื่องสุขภาพจิต เชื่อไหมว่าความน่าเศร้าเกิดขึ้นเมื่อเราพบว่าในช่วงนั้นขบวนการเคลื่อนไหวหรือแม้แต่พื้นที่ของการทำงานทางการเมือง ไม่ได้มีใครตระหนักถึงปัญหาที่จะเกิดขึ้นจากเรื่องนี้” ชลธิชากล่าว

ศรีโสภา โกฏคำลือ สส.เชียงใหม่ พรรคเพื่อไทยเล่าว่า การที่ตนเป็นผู้หญิง มีอายุน้อย และเป็นทายาทนักการเมือง ทำให้มีคนที่มองว่าชีวิตสุขสบาย ถูกตั้งคำถามว่าเคยลำบากหรือไม่ ซึ่งตนก็ไม่ได้มองว่าคนเหล่านั้นคิดผิดและมองว่าเป็นเรื่องปกติที่เขาจะสงสัย แต่ใครที่ได้เห็นตนทำงานก็จะรับรู้ว่าการที่มาอยู่ตรงนี้ได้ไม่ใช่เป็นเพียงเพราะมีพ่อเป็นนักการเมือง แต่ยังเป็นเพราะสิ่งที่ตัวราเป็นพยายามผลักดันให้เราทำงานได้ดีขึ้นเรื่อยๆ

ส่วนประสบการณ์เรื่องความรุนแรง ตนเคยมีประสบการณ์ในช่วงก่อนจะเข้ามาทำงานการเมือง โดยเวลานั้นมีโอกาสได้ไปเป็นผู้จัดการทีมฟุตบอลเชียงใหม่ยูไนเต็ด โดยในการแข่งขันต้องเผชิญแรงกดดันจากกองเชียร์ทีมคู่แข่ง ซึ่งตนยอมรับว่าเป็นเรื่องขัดกับธรรมชาติหากไม่ตอบโต้ สุดท้ายจึงแสดงออกไปด้วยการชูนิ้วกลางใส่ฝูงชน แม้จะเป็นการแสดงออกที่สังคมไทยส่วนใหญ่ไม่ค่อยยอมรับ แต่ในฐานะหัวหน้าก็ต้องแสดงให้ลูกทีมเห็นว่าตนไม่กลัว ดังนั้นทุกคนอย่าเสียกำลังใจ ให้แข่งขันต่อไปและออกจากสนามนี้อย่างปลอดภัย

“สิ่งที่เราได้รับคือสำนักข่าวอื่นเขาก็ตีความปกติไปว่ามีเหตุการณ์อย่างนี้เกิดขึ้น แต่สิ่งที่แปลกใจมากๆ คือผู้สื่อข่าวหญิงคนหนึ่งวิจารณ์การกระทำของเรา เข้าใจว่าเขาไม่เคยดูฟุตบอลเลยวิจารณ์ไปตามประสาว่าเป็นผู้หญิงที่ก้าวร้าว แต่ทุกคนที่อยู่ในวงการฟุตบอลจะรู้ มันไม่มีผู้หญิงสติดีที่ไหนหรอกที่อยากจะหาเรื่องคนเป็นร้อย สิ่งที่เราได้รับคือเหมือนเขาให้ความเห็นแบบผู้หญิงมากๆ ทั้งๆ ที่ผู้หญิงด้วยกันควรจะเข้าใจว่าเราได้รับผลกระทบอย่างไรบ้าง” ศรีโสภากล่าว

ญดา โภคาชัยพัฒน์ อัยการจังหวัดประจำสำนักงานอัยการสูงสุด สำนักงานเลขาธิการสถาบันนิติวัชร์ กล่าวว่า การที่ผู้เสียหายจากเหตุความรุนแรงทางเพศจะเข้าสู่กระบวนการยุติธรรม ก็จะคิดว่าทำแล้วคุ้มหรือไม่ เพราะหนึ่ง-การกระทำเกิดขึ้นทางออนไลน์ซึ่งหาตัวผู้กระทำได้ยาก เนื่องจากทุกคนมีโทรศัพท์มือถือหรือเครื่องคอมพิวเตอร์ เสมือนมีปากกาพร้อมจะเขียนบนโลกออนไลน์ได้เสมอ ส่วนคนจะกรองข้อความหรือไม่ก็เป็นอีกเรื่องหนึ่งสอง-กระบวนการที่ต้องเล่าซ้ำๆ ในสิ่งที่ถูกกระทำตั้งแต่ชั้นตำรวจ อัยการและศาล ซึ่งในมุมของเจ้าหน้าที่มองว่าเป็นขั้นตอนที่ทำเพื่อต้องการทราบข้อเท็จจริงโดยละเอียดว่าเกิดอะไรขึ้นและได้รับความเสียหายอย่างไรบ้าง แต่ในมุมของผู้ถูกกระทำก็อาจคิดไปได้ว่าเจ้าหน้าที่มองว่าผู้ถูกกระทำนั้นได้ทำอะไรผิดหรือไม่ สาม-ไม่มีกระบวนการเยียวยาหรือคุ้มครองผู้ถูกกระทำระหว่างอยู่ในขั้นตอนของกระบวนการยุติธรรม เช่น เมื่อถูกเผยแพร่คลิปวีดีโอ ภาพหรือข้อความ และถูกแชร์ต่อกันอย่างสนุกสนาน ผู้เสียหายไม่สามารถยื่นคำร้องต่อศาลให้นำเนื้อหานั้นออกจากระบบได้

“เขาจะต้องวิ่งไปทางตำรวจ แล้วกว่าคำพิพากษาจะออกมากินเวลานานมาก อาจเป็นปีหรืออาจจะฝังอยู่ ถ้าเกิดค้นหาชื่อคนคนนี้ขึ้นมา ข่าวทุกข่าวเหมือนย้อนประวัติศาสตร์เป็นบันทึกข้อความว่าเขาผ่านอะไรมา” อัยการญดากล่าว

ณฐรัจน์ นิ่มรัตนสิงห์ Brand Manager จาก Mirror Thailand กล่าวว่า Mirror Thailand เป็นสื่อที่มีฐานผู้ติดตามเป็นกลุ่มคนที่สนใจประเด็นความเท่าเทียมทางเพศและการส่งเสริมศักยภาพของผู้หญิง เพราะมองว่าประเทศไทยยังไม่ก้าวหน้าขนาดนั้น และการทำงานด้านนี้ยังต้องทำงานทางความคิดกันอย่างต่อเนื่องยาวนาน เช่น เมื่อผู้หญิงมาทำงานการเมือง สื่อมวลชนไทยยังคงใช้คำว่านักการเมืองหญิง ในขณะที่ผู้ชายจะใช้เพียงคำว่านักการเมือง 

หรือการตั้งประเด็นคำถามในการสัมภาษณ์นักการเมือง หากเป็นผู้ชายจะมุ่งถามในเรื่องการทำงาน ในขณะที่ผู้หญิงจะมีคำถามเรื่องชีวิตส่วนตัว (lifestyle) ขึ้นมาเพื่อให้ดูผ่อนคลาย ทั้งนี้ แม้ปัจจุบันสัดส่วนนักการเมืองหญิงในสภาไทยจะสูงที่สุดเท่าที่เคยมีมา แต่ก็ต้องดูกันต่อไป ไม่ใช่ว่ามาถึงจุดนี้จะดีใจกันแล้ว เท่าเทียมแล้ว หรือกฎหมายสมรสเท่าเทียมผ่านแล้วคือจบแล้ว แต่ยังต้องทำงานกันอีกมาก

“ส่วนหนึ่งที่เป็นปัญหาที่ทาง Mirror จะพยายามไม่ทำ นั่นคือการพยายามพาดหัวให้สั้นลง การพยายามย่อยทุกอย่าง เพราะเรารู้ว่าในยุคที่ social media มีผลกระทบมากๆ ในโลกออนไลน์ สื่ออยู่ได้ด้วยยอดแชร์ต่างๆ นานา ทำให้จริยธรรมในการทำงานของสื่อน้อยลง ถ้าเป็นประเด็นที่ค่อนข้างล่อแหลมหรือมีความสุ่มเสี่ยงอ่อนไหวมากๆ เราจะไม่ค่อยตัดทอนอะไรออกไป เราจะพยายามให้มันครบถ้วน เพราะเราไม่เชื่อว่าการพาดหัวที่สั้นมันสื่อสารมีประสิทธิภาพที่สุด มันอาจมีประสิทธิภาพที่สุดกับ social media แต่ไม่ใช่กับผู้รับสาร” ณฐรัจน์กล่าว

จีรพงษ์ ประเสริฐพลกรัง เลขาธิการสมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย และอุปนายกมาตรฐานวิชาชีพ สมาคมผู้ผลิตข่าวออนไลน์ กล่าวว่า สมาคมนักข่าวฯ ร่วมกับคณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และองค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ(Unesco) จัดทำคู่มือแนวปฏิบัติเรื่องการป้องกันการล่วงละเมิดทางเพศ ซึ่งจะกระจายคู่มือนี้ไปยังสื่อต่างๆ ที่เป็นสมาชิกสมาคม รวมถึงประชาชนทั่วไป เพื่อให้สามารถนำไปใช้ในระบบงานทรัพยากรบุคคลภายในองค์กรของตนเองได้

อย่างเคยมีกรณีนักข่าวผู้หญิง เกิดเรื่องแล้วไปร้องเรียนทั้งบรรณาธิการและบรรณาธิการบริหารซึ่งเป็นผู้ชายแล้วไม่สามารถช่วยเหลือได้เพราะไม่เข้าใจ ดังนั้นทำอย่างไรที่องค์กรสื่อหรือทุกๆ องค์กร จะมีระบบดูแลพนักงานที่เผชิญปัญหาการล่วงละเมิดทางเพศ ซึ่งเป็นเรื่องใหม่ในระบบ HR และในกรณีที่เป็นนักการเมือง ก็ต้องถามไปถึงสำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร ว่ามีกระบวนการรับเรื่องร้องเรียนกรณีนักการเมืองหญิงถูกล่วงละเมิดหรือไม่ สส. ก็ต้องไปย้อนถามในสภาทำเนียบรัฐบาล กระทรวงต่างๆ มีหรือไม่ 

“ผมก็มีโต๊ะข่าวที่เป็นโต๊ะสุขภาพ ก็มีคนที่ป่วยเป็นโรคซึมเศร้าหรืออะไรพวกนี้เยอะ ผมไปพบว่าบริษัทใหญ่ๆ เขามีหน่วยเฉพาะที่ให้คำปรึกษาเมื่อคุณเจอผลกระทบทางจิตใจ อย่างเจอล่วงละเมิดทางเพศ หรือเรื่องอะไรก็แล้วแต่ ผมว่าถ้ามีหน่วยพวกนี้ทุกองค์กร ผมว่าจะมีความเข้าใจเรื่องพวกนี้มากขึ้น” จีรพงษ์กล่าว

ปกรณ์ พึ่งเนตร บรรณาธิการบริหาร เนชั่น TVยกตัวอย่างการตั้งคณะกรรมาธิการ (กมธ.) ชุดต่างๆ ในสภา ปัจจุบันจะเป็นการกำหนดโควตาโดยอิงจำนวน สส. ของแต่ละพรรคการเมือง ซึ่งพรรคจะส่งใครมาก็ไม่สามารถไปขัดแย้งได้ แต่ กมธ. บางชุดที่เกี่ยวข้องกับประเด็นอ่อนไหวสามารถกำหนดบุคคลที่จะมาเป็นได้โดยอิงกับผู้ได้รับผลกระทบโดยไม่ต้องยึดติดกับโควตาทางการเมือง เช่น ยาเสพติด ความรุนแรงในครอบครัว หรือการอนุญาตให้ประเทศไทยมีกาสิโนถูกกฎหมาย ซึ่งเป็นเรื่องที่ผู้หญิงได้รับผลกระทบมาก

ปกรณ์ยกตัวอย่างประเทศเกาหลีใต้ที่มีสถาบันวิจัยกฎหมาย และมีตัวอย่างเรื่องกฎหมายการสร้างห้องน้ำสาธารณะ ซึ่งนักการเมืองมักเข้าใจว่าความเท่าเทียมหมายถึงการสร้างห้องน้ำชายและหญิงในจำนานเท่าๆ กัน แต่ผลการศึกษาชี้ว่าในความเป็นจริงผู้หญิงใช้เวลาเข้าห้องน้ำนานกว่าผู้ชาย ดังนั้นการสร้างห้องน้ำชายและหญิงเท่ากันส่งผลให้ผู้หญิงต้องรอนานกว่ากรณีมีผู้ใช้ห้องน้ำจำนวนมาก นำมาสู่การออกกฎหมายใหม่ที่กำหนดให้สร้างห้องน้ำหญิงมากกว่าชาย 

ขณะที่การทำงานของสื่อ ต้องยอมรับว่าในอดีตมีการแบ่งแยกกันระหว่างสื่อหลักที่มีกรอบจรรยาบรรณและมีสมาคมวิชาชีพกับสื่อออนไลน์หรือสื่อทางเลือก แต่ด้วยสถานการณ์เศรษฐกิจและความอยู่รอดของสื่อหลักซึ่งมีต้นทุนสูงมาก ทำให้ทั้งสื่อหลักและสื่อทางเลือกเคลื่อนมาอยู่ใกล้กัน คือยิ่งไม่มีจรรยาบรรณมากเท่าไรก็จะยิ่งมีเรตติ้งมากเท่านั้น  เป็นสถานการณ์ที่เลวร้ายของสื่อ การควบคุมไม่ให้ละเมิดทำได้ยากเพราะละเมิดแล้วได้เรตติ้ง เพราะเรื่องเหล่านี้สามารถหาดูได้ในสื่อออนไลน์ หากสื่อหลักไม่แข่งด้วยก็ไม่มีใครมาดู ดังนั้นหากจะแก้ไขก็ต้องทำพร้อมกัน

“ตอนนี้สื่อออนไลน์ไม่ถูกควบคุมโดย กสทช. คือไม่มีกฎหมายหรือหน่วยงานใดไปควบคุมได้ ในขณะที่สื่อกระแสหลักอย่างโทรทัศน์ถูกควบคุม แต่บางคนเขาพร้อมยอมจ่าย ปรับที่ละ 5 หมื่นก็ปรับได้เพราะเรตติ้งเขาได้เยอะกว่า” ปกรณ์กล่าว

-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-

โคแฟค (ประเทศไทย) ร่วมกับชมรมสมองใส ใจสบาย หอภาพยนต์ (องค์การมหาชน) และ กองบังคับการตรวจสอบและวิเคราะห์อาชญากรรมทางเทคโนโลยี (บก.ตอท.) ร่วมเป็นวิทยากรรู้เท่าทันสื่อดิจิทัลสำหรับผู้สูงวัย หัวข้อ “สูงวัยยุคใหม่ รู้เท่าทัน ภัยกลลวงมิจฉาชีพ อย่าเพิ่งเชื่อ อย่าเพิ่งแชร์ อย่าเพิ่งโอน” ให้กับสมาชิกชมรมสมองใสใจสบาย ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย

สุภิญญา กลางณรงค์ ผู้ร่วมก่อตั้งภาคีโคแฟค (ประเทศไทย) เริ่มต้นด้วยการชวนคิดด้วยคำถาม “ทำไมเราจึงหลงเชื่อ (และ/หรือ) ส่งต่อข้อมูลที่ดูอย่างไรก็ไม่จริงแน่ๆ?” เช่น มะนาวโซดารักษามะเร็ง ดูอย่างไรก็ไม่น่าเชื่อว่าเป็นไปได้ แต่หลายคนก็ยังแชร์ไปให้คนอื่นๆ ซึ่งก็อาจเป็นเพราะ “ความหวังดี” กลัวคนใกล้ชิดจะไม่ได้รับสิ่งดีๆ ก็แชร์ต่อโดยที่ไม่ได้อ่านให้ถี่ถ้วนและพิจารณาว่าน่าเชื่อถือหรือไม่ ซึ่งหากไม่นับการกระทำของมิจฉาชีพ ข่าวลวงส่วนใหญ่ก็มักถูกแชร์ต่อด้วยความรู้สึกหวังดี โดยเฉพาะข่าวลวงที่เกี่ยวกับสุขภาพ

นอกจากนั้น ด้วยความที่วันหนึ่งตนเองกลายมาเป็นผู้ป่วยโรคมะเร็ง ผ่านการทำเคมีบำบัด 8 ครั้ง มีช่วงเวลาที่ร่างกายบอบช้ำ ไม่ค่อยอยากกินอาหาร บางครั้งอยากกินของเปรี้ยวๆ ซ่าๆ และคำตอบคือมะนาวโซดานั่นเอง เพราะกินแล้วรู้สึกสดชื่น เกิดความมั่นใจที่จะเข้ารับการรักษาตามกระบวนการต่อไป แต่เพราะแบบนี้ที่ทำให้ขยายความกันจนเกินไปว่ามะนาวโซดารักษามะเร็ง ซึ่งจริงๆ ควรจะบอกว่า มะนาวโซดา ผู้ป่วยดื่มได้ช่วยให้สดชื่น แต่ต้องระวังความหวาน และกินตอนท้องว่างก็ระวังกรดไหลย้อน เป็นต้น  เช่นเดียวกับกัญชา ที่อาจจะเหมาะกับผู้ป่วยมะเร็งบางระยะและบางคนช่วยบรรเทา แต่กับบางคนไม่เหมาะที่จะใช้ ซึ่งไม่สามารถคิดเองได้เพราะเราไม่ใช่แพทย์ แต่เข้าใจได้ว่าคนไทยค่อนข้างเชื่อเรื่องการแพทย์ทางเลือก และนี่เป็นอีกเหตุผลของการเกิดข่าวลวง อย่างไรก็ตาม ด้วยความที่การพบแพทย์มีข้อจำกัด หลายคนเข้าไม่ถึง หรือแม้จะเดินทางมาได้แต่ก็มีเวลาพบแพทย์จริงๆ ไม่นานนัก ทำให้คนจำนวนไม่น้อยเลือกจะค้นหาและเชื่อข้อมูลที่ปรากฏบนอินเตอร์เน็ต

ทั้งนี้ สมัยที่ตนเองเป็นหนึ่งในคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) เวลานั้น กสทช. พยายามส่งเสริมให้คนไทยเข้าถึงอินเตอร์เน็ตระดับ 3G 4G และ 5G ตามลำดับ เพื่อให้ทุกคนมีโอกาสเข้าถึงข้อมูลที่เป็นประโยชน์มากมาย แต่ทุกอย่างมีด้านบวกย่อมมีด้านลบ ปัจจุบันคนไทยเข้าถึงอินเตอร์เน็ตกันมากแล้ว เช่น ย้อนไปเมื่อ 10 ปีก่อน จะมีสักกี่คนที่ใช้บริการโอนเงินทางออนไลน์ แต่กลับกันคือทุกวันนี้ยังมีสักกี่คนที่ไม่ใช้บริการดังกล่าว

“เดี๋ยวนี้นานๆ จะเจอคนที่ไม่ทำธุรกรรมออนไลน์ เพราะใช้กันเยอะมากรวมทั้งผู้สูงอายุ  คนที่ไม่ทำก็ไม่ได้ผิดอะไร ปลอดภัยกว่าด้วยซ้ำ แต่คนที่ใช้ไม่ได้ผิดอะไรเช่นเดียวกัน แต่ต้องตื่นตัวให้มันปลอดภัยมากขึ้น” สุภิญญา กล่าว

ขณะที่ ร.ต.ท.กฤษกรณ์ ก้องศักดิ์ศรี รองสารวัตร กลุ่มงานป้องกันอาชญากรรมทางเทคโนโลยี บท.ตอท. กล่าวว่า คดีอาชญากรรมทางเทคโนโลยี ส่วนใหญ่ไม่ได้เกิดจากมิจฉาชีพโจมตีระบบโดยตรง แต่เกิดจากมิจฉาชีพสามารถทำให้เหยื่อกดติดตั้งโปรแกรมที่ทำให้มิจฉาชีพสามารถควบคุมอุปกรณ์ของเหยื่อจากระยะไกลได้ หรือทำให้เหยื่อบอกข้อมูลสำคัญกับมิจฉาชีพ เช่น รหัสผ่าน 

เมื่อดูสถิติรับแจ้งความออนไลน์ของสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ตั้งแต่วันที่ 1 มี.ค. 2565 – 31 ต.ค. 2567 มีจำนวนคดีทั้งหมด 708,141 คดี มูลค่าความเสียหายรวมกว่า 7 หมื่นล้านบาท หรือเฉลี่ยต่อวันอยู่ที่ 77 ล้านบาท 5 อันดับคดีออนไลน์ อันดับ 1หลอกซื้อ-ขายสินค้า อันดับ 2 หลอกให้โอนเงินโดยอ้างว่าจะมีงานให้ทำ อันดับ 3 หลอกให้กู้เงิน อันดับ 4 หลอกให้ลงทุน และอันดับ 5 การข่มขู่ทางโทรศัพท์ หรือแก๊งคอลเซ็นเตอร์

โดยกลโกงที่พบบ่อยๆ เช่น หลอกซื้อ-ขายสินค้า มิจฉาชีพมักใช้วิธีตั้งราคาถูกกว่าที่เคยพบเห็นโดยทั่วไปอย่างมาก อาทิ ของชิ้นหนึ่งเคยเห็นวางขายและเคยซื้อในราคา 800 บาท แต่มีเพจหนึ่งโฆษณาว่าขาย 500 บาท และบอกว่าใครสั่งซื้อไวจะได้ไปเลยเพราะมีเพียงชิ้นเดียว เร้าให้คนเรามีสติน้อยลงเพราะอยากได้ของถูก การขายสินค้าปลอมในราคาเท่าของแท้ เช่น รองเท้ากีฬา ทองคำ การปลอมเพจหรือบัญชีเฟซบุ๊กแอบอ้างเป็นร้านค้า ห้างสรรพสินค้า หรือบุคคลมีชื่อเสียง เป็นต้น

วิธีการตรวจสอบ อาทิ 1.ตรวจสอบนอกแพลตฟอร์มสื่อสังคมออนไลน์ สามารถนำชื่อบุคคลหรือชื่อบัญชีธนาคารไปค้นหาในเว็บไซต์อย่าง Google ว่าเคยมีประวัติการโกงหรือไม่ หรือที่เว็บไซต์อย่าง www.chaladohn.com หรือ www.blacklistseller.com ซึ่งเป็นฐานข้อมูลผู้ค้าที่เชื่อถือได้และผู้ค้าที่มีประวัติการโกง 2.การดูเพจเฟซบุ๊ก ซึ่งมีเพจปลอมเกิดขึ้นเป็นจำนวนมาก ขั้นแรกของการสังเกตคือ “ต้องมีเครื่องหมายถูกสีฟ้าต่อหลังชื่อเพจเท่านั้น” เพราะปัจจุบันมีมิจฉาชีพหัวใสใช้วิธีตัดต่อเครื่องหมายถูกสีฟ้าใส่เข้าไปในรูปโปรไฟล์เพจให้ดูเหมือนเป็นเพจจริง  หรืออีกวิธีหนึ่งคือ “ดูประวัติการตั้งเพจ (และ/หรือ) เปลี่ยนชื่อเพจ”สามารถเข้าไปดูโดยเริ่มจากคลิกที่ “เกี่ยวกับ (About)” แล้วตามด้วย “ความโปร่งใสของเพจ (Page transparency)” และ “ดูทั้งหมด (See all)”ซึ่งเพจที่ดูแล้วน่าสงสัยจะเป็นเพจปลอม คือมีการเปลี่ยนชื่อบ่อยๆ และชื่อที่เปลี่ยนไม่มีอะไรสอดคล้องกันเลย ดังตัวอย่างที่เคยพบ เช่น บางเพจตั้งชื่อมาตอนแรกขายอาหารเกาหลี สักพักเปลี่ยนชื่อไปขายระบบไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ สักพักเปลี่ยนชื่อไปขายกระดาษทิชชู่ และเปลี่ยนไปอื่นๆ อีกมากมาย

ข้อสังเกตอีกอย่างหนึ่งที่เห็นแล้วให้สงสัยไว้ก่อนเลยว่าอาจเป็นเพจปลอม คือระยะเวลาการตั้งเพจที่สั้นผิดปกติ เช่น มีเพจปลอมแอบอ้างหน่วยงานตำรวจไซเบอร์ เพิ่งตั้งได้เพียง 1 เดือน ทั้งที่หน่วยงานดังกล่าวมีมาแล้วหลายปี เป็นต้น หรือห้างสรรพสินค้าบางเจ้าเปิดกิจการในไทยมาแล้วหลายสิบปี จู่ๆ มีเพจห้างฯ นั้นที่ระบุว่าเพิ่งตั้งได้เพียง 1-2 เดือน ก็คงไม่น่าเป็นไปได้ว่าจะเป็นเพจจริง

รวมถึงที่อยู่ของแอดมินหรือผู้ดูแลเพจ โดยทั่วไปหากเป็นเพจจริง หากองค์กรหรือกิจการนั้นเปิดทำการในประเทศใด แอดมินทุกคนหรือเกือบทั้งหมดต้องอยู่ในประเทศนั้น เช่น มีเพจปลอมแอบอ้างหน่วยงานรัฐของไทย เมื่อกดเข้าไปดูความโปร่งใสของเพจ พบว่ามีแอดมินอยู่ในประเทศไทยเพียงคนเดียว นอกนั้น 8 คนอยู่ในเมียนมา 1 คนในโคลอมเบีย และอีก 1 คนในอินโดนีเซีย ซึ่งทั้งประวัติการตั้งและเปลี่ยนชื่อเพจ ระยะเวลาการตั้งเพจ และที่อยู่แอดมินเพจ เป็น 3 เรื่องที่ต้องดูควบคู่กันก่อนตัดสินใจว่าจะเชื่อและติดต่อกับเพจนั้นหรือไม่

“มิจฉาชีพก็เริ่มมีการซื้อเพจจากที่มีเครื่องหมายถูกสีฟ้าอยู่แล้ว ซื้อต่อมาแล้วก็เอามายิงโฆษณารับแจ้งความร้องทุกข์หรือเป็นหน่วยงาน คือเวลาเราเตือนภัยอะไรไป มิจฉาชีพจะปรับรูปแบบการทำงานตามที่เตือนภัยเลย ฉะนั้นก็พยายามอัปเดตข่าวสารกันไว้ด้วย” ร.ต.ท.กฤษกรณ์ กล่าวถึงกลอุบายใหม่ในการสร้างเพจปลอมของมิจฉาชีพ

ร.ต.ท.กฤษกรณ์ กล่าวต่อไปว่า เมื่อรู้ตัวว่าถูกหลอกซื้อ-ขายสินค้าทางออนไลน์ หลักฐานที่ต้องเตรียมไว้สำหรับนำไปแจ้งความ เช่น ภาพโปรไฟล์ของผู้ค้า , โพสต์ที่ประกาศขายสินค้า , ข้อความสนทนาเพื่อซื้อ-ขายสินค้า , ชื่อและเลขบัญชีธนาคารที่โอนเงินไป พร้อมหลักฐานการโอนเงินหลักฐานเหล่านี้ควรมีให้ครบถ้วนเพื่อให้ตำรวจทำการสืบสวนได้ง่าย

ขณะที่การหลอกลวงทางโทรศัพท์ หรือแก๊งคอลเซ็นเตอร์ มีตัวอย่าง เช่น อ้างว่าเป็นญาติสนิทมิตรสหายมาขอยืมเงิน โดยใช้หมายเลขโทรศัพท์ปลอมติดต่อไปยังเหยื่อ อ้างว่าเปลี่ยนเบอร์ใหม่ และหลายครั้งมิจฉาชีพไม่ได้ปลอมเสียงให้เหมือนบุคคลนั้น แต่ที่เหยื่อหลงเชื่อก็เพราะในความเป็นจริงเราไม่สามารถจำเสียงคนได้ทุกคน แต่ ณ เวลานั้นเราได้เผลอนึกตามไปที่มิจฉาชีพบอก ทำให้เชื่อว่าปลายสายเป็นคนที่เรารู้จักจริงๆ ซึ่งวิธีป้องกันคือ หากมีหมายเลขโทรศัพท์ของคนคนนั้นอยู่ก่อนหน้านั้นแล้ว ให้ลองโทรศัพท์ไปสอบถามว่าได้ติดต่อมาขอยืมเงินจริงหรือไม่

ส่วนการแอบอ้างเป็นหน่วยงานต่างๆ พร้อมกับหาช่องทางส่งเอกสารมาให้เหยื่อเพื่อให้ดูน่าเชื่อถือ “ความยากคือการตรวจสอบว่าเอกสารที่ส่งมาเป็นของจริงหรือไม่” เช่น คนที่เป็นตำรวจอาจรู้เฉพาะแบบเอกสารหรือบัตรประจำตัวของตำรวจ แต่ไม่รู้ว่าแบบเอกสารของการไฟฟ้าหรือบัตรเจ้าหน้าที่การไฟฟ้ามีหน้าตาเป็นอย่างไร วิธีการที่ดีที่สุดคือหากได้รับเอกสารมาก็ให้ไปถามกับหน่วยงานนั้นโดยตรง ซึ่งเป็นวิธีที่ปลอดภัยที่สุด

ส่วนการส่ง SMS แอบอ้างเป็นธนาคารหรือหน่วยงานต่างๆ ประการแรกคือ ปัจจุบันธนาคารยกเลิกการส่ง SMS พร้อมกับแนบ Link ไปแล้ว หลังมิจฉาชีพใช้อุปกรณ์ False Base Station สวมรอยเป็นธนาคารส่ง SMS ปลอมกันมาก ส่วนหน่วยงานหรือองค์กรอื่นๆ ที่ยังใช้ SMS แนบ Link อยู่ ขอให้ดู URL ของ Link ที่แนบมาให้ดีๆ ว่าใช่ของหน่วยงานนั้นจริงหรือไม่ก่อนคลิก เช่นเดียวกับเว็บไซต์ปลอม ที่ต้องดู Link โดยละเอียดว่าสะกดถูกหรือไม่

อนึ่ง ในอดีตมิจฉาชีพจะใช้วิธีโทรศัพท์ข้ามประเทศผ่านอินเตอร์เน็ต ซึ่งเหยื่ออาจสังเกตและระวังตัวได้ง่ายเพราะหมายเลขโทรศัพท์จะดูแปลกๆ เช่น มีเครื่องหมายบวกนำหน้า หรือมีตัวเลขจำนวนมากกว่าหมายเลขโทรศัพท์ปกติในประเทศไทย ทำให้ระยะหลังๆ มิจฉาชีพหันมาใช้อุปกรณ์ที่เรียกว่า Sim Box วิธีการคือนำซิมโทรศัพท์ไปใส่ ซึ่ง 1 ซิมสามารถโทรหาผู้รับได้หลายสิบหรือเป็นร้อยเครื่องแล้วแต่สเปคของอุปกรณ์ Sim Box โดยเหยื่อจะเห็นเป็นหมายเลขโทรศัพท์ 10 หลักซึ่งใช้เป็นปกติในไทย 

ที่น่าห่วงคือ “ยังมีคนที่พร้อมเอาชีวิตไปเสี่ยงกับการรับจ้างเปิดบัญชีม้า” แม้ปัจจุบันกฎหมายไทยมีลักษณะ “ยาแรง” คือ หากพบบุคคลใดขายหรือปล่อยให้นำบัญชีธนาคารของตนเองไปให้บุคคลอื่นใช้ทำผิดกฎหมาย บุคคลนั้นจะถูกอายัดทุกบัญชีธนาคารที่มี แม้กระทั่งบัญชีที่ไว้ใช้รับเงินเดือนหรือทำธุรกิจตามปกติ แต่ปัจจุบันก็ยังพบโฆษณาชักชวนให้เปิดบัญชีแล้วนำไปขายอยู่เนืองๆ โดยคนเหล่านี้จะไปแฝงตัวอยู่ในกลุ่มหางาน ซึ่งสำหรับคนที่กำลังลำบากเรื่องการหาเงิน-หางาน ก็อาจยอมเสี่ยงถูกจับกุมฐานเปิดบัญชีม้าโดยแลกกับเงินเพียงไม่กี่ร้อยบาท

“ไลน์” ก็เป็นอีกช่องทางที่มิจฉาชีพใช้หลอกลวงเหยื่อ เนื่องจากเป็นแอปพลิเคชั่นสนทนาที่ได้รับความนิยมมาก อีกทั้งมีบริการ “บัญชีธุรกิจ” ที่แบ่งสัญลักษณ์เป็น 3 ระดับ คือ “โล่สีเทา” ลงทะเบียนได้ง่ายและไม่เสียค่าใช้จ่าย ในขณะที่อีก 2 ระดับที่สูงกว่าอย่าง “โล่สีน้ำเงิน – โล่สีเขียว” ต้องส่งเอกสารยืนยันตัวตนที่ค่อนข้างยุ่งยากและต้องเสียค่าบริการรายเดือน ดังนั้นหากเป็นธุรกิจหรือหน่วยงานที่ต้องการความน่าเชื่อถือ ก็มักจะลงทุนเพื่อให้ไลน์รับรองเป็นเครื่องหมายโล่สีน้ำเงินหรือสีเขียว เพื่อป้องกันมิจฉาชีพสร้างบัญชีไลน์ปลอมขึ้นมาแอบอ้าง

แต่ไม่ว่าจะเป็นการหลอกลวงแบบใด “ระวังไว้ไม่ให้ตกเป็นเหยื่อจะดีที่สุด” เพราะเงินที่โอนไปจะถูกส่งผ่านบัญชีม้าเป็นทอดๆ อย่างรวดเร็วเพียงไม่กี่นาที และหลายครั้งยังพบการแปลงเป็นสกุลเงินดิจิทัล (Cryptocurrency) จนติดตามกลับคืนได้ยาก อีกทั้งไม่ว่าจะสืบสวนอย่างไรแต่สุดท้ายก็ไม่สามารถสาวไปถึงตัวการใหญ่ เนื่องจากมิจฉาชีพเหล่านี้มีฐานปฏิบัติการอยู่ในต่างประเทศ แม้จะใกล้กันในระดับเพื่อนบ้าน แต่ก็อยู่นอกเขตอำนาจหน้าที่ที่ตำรวจไทยจะเข้าไปจับกุมดำเนินคดี

หมายเหตุ : สามารถรับชมย้อนหลังได้ที่ https://www.facebook.com/100051119811082/videos/571601168590964/?locale=th_TH

-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-

รายการ “Cofact Live Talk” ทางเพจเฟซบุ๊ก “Cofact โคแฟค” ดำเนินรายการโดย สุภิญญา กลางณรงค์ ผู้ร่วมก่อตั้งภาคีโคแฟค (ประเทศไทย)ในวันที่ 17 ต.ค. 2567 ชวนพูดคุยกับ ดร.สรยุทธ รัตนพจนารถ ผู้อำนวยการธนาคารจิตอาสา ในประเด็น “เดือนแห่งการฟัง” ซึ่งตรงกับเดือนพฤศจิกายนของทุกปี

ดร.สรยุทธ อธิบายว่า เดือนพฤศจิกายนนั้นถูกกำหนดเป็น “เดือนการฟังแห่งชาติ (National Month of Listening)” ในขณะที่ต่างประเทศแม้จะส่งเสริมการฟังอยู่บ้าง แต่จะส่งเสริมในลักษณะกำหนดเป็นวัน  ใน 1 ปีมี 365 วัน กำหนดให้มีเพียงวันเดียว ประกอบกับปัจจุบันมีข้อมูลที่ท่วมท้น จริงบ้างเท็จบ้าง พริบตาเดียววันแห่งการฟังก็ผ่านไปแล้ว นำมาซึ่งการพูดคุยกัน จะเอาเป็นสัปดาห์ดีหรือไม่ ก่อนจะมาสรุปที่เป็นเดือนจะดีกว่า อีกทั้งเดือนพฤศจิกายนเป็นเดือนที่ 11 ซึ่งตัวเลขมีลักษณะเหมือนคนคู่กัน 

“จริงๆ เดือนนี้หลายประเทศในโลกให้ความสำคัญ จะมี World Hello Day หรือวันสวัสดีโลก มี World Kindness Day หรือวันความเมตตาโลก มี International Day of Tolerance หรือวันที่เรายอมรับความแตกต่างหลากหลาย รวมถึงจริงๆ ในอเมริกา จะมี Thanksgiving (วันขอบคุณพระเจ้า) แล้วก็จะมี Black Friday  ที่ผู้คนออกไปช้อปปิ้ง หลังจากนั้น 1 วัน เขาจัดเป็นวันแห่งการฟัง” 

 ดร.สรยุทธ กล่าวต่อไปว่า ในวงสนทนานั้นจะมีทั้งการฟังและการพูด แต่หากสังเกตให้ดีๆ “เมื่อมีคนมารวมตัวกัน” เช่น ลองนึกถึงวันที่กลุ่มเพื่อนสมัยเรียนกลับมารวมกลุ่มสังสรรค์ “ความสนใจของคนส่วนใหญ่คือ การคิดว่าเมื่อไหร่ตนเองจะมีช่องให้พูดบ้าง” น้อยคนที่จะอยากรู้จักและตั้งใจฟังคนที่อยู่ตรงหน้า ซึ่งวัตถุประสงค์ของการกำหนดเดือนแห่งการฟัง (หรือเดือนการฟังแห่งชาติ) ขึ้นมา คือเพื่อทำให้ความสัมพันธ์ดีขึ้น เป็นของที่เราสามารถมอบให้แก่กันและกันได้ตลอดเวลา เพราะ “การฟังและความเข้าใจก็เหมือนของขวัญที่ให้ได้กับทุกคนโดยไม่ต้องใช้เงินทองซื้อหา” แต่ใช้เพียงสิ่งที่มีอยู่แล้วคือความตั้งใจและเวลา ด้านหนึ่งเป็นการช่วยเหลือผู้อื่น แต่อีกด้านก็ทำให้เข้าใจตนเองด้วย เพราะนอกจากการฟังผู้อื่นแล้วยังมีการฟังโลก ธรรมชาติและสังคม โลกเป็นอย่างไร? ร้อนหรือว่าเดือด? ความเป็นไปของคนในสังคมเป็นอย่างไร? หรือในระดับลงมาก็คือคนที่อยู่ตรงหน้าเช่น ในที่ทำงาน ในครอบครัว

แต่ก่อนจะไปฟังผู้อื่นหรือโลก ต้องเริ่มจาก “ฟังตนเองก่อน” บางครั้งเราฟังคนที่อยู่ตรงหน้าได้ไม่ดีเพราะเราอยู่กับโลกในความคิดของเรา จึงเป็นที่มาของหนึ่งในแนวคิดที่นำมารณรงค์ในเดือนแห่งการฟัง ว่าด้วย “หลักการฟังที่ดี” ที่มี 3 ประการ ได้แก่ 1.ให้ 100% กับคนตรงหน้า 2.เท่าทันเสียงความคิดของเรา ไม่ไหลไปตามความคิด และ 3.ให้ความสำคัญกับอารมณ์ความรู้สึกของทั้งคนที่กำลังพูดคุยอยู่และตนเอง

“เดี๋ยวนี้เรามีเครื่องมือถอดจิตกันเยอะ ก็คือโทรศัพท์มือถือ บางทีหัวหน้าคุยกับลูกน้อง แต่ไม่ได้อยู่กับเขา 100% ดังนั้นวิธี 100% ที่ง่ายที่สุดคือวางมือถือลง มีผู้เชี่ยวชาญเรื่องการสื่อสารพูดคุย เขาบอกว่าแค่วางบนโต๊ะก็ไม่สุภาพ เพราะเป็นการบอกว่าในวงสนทนา ในโต๊ะอาหารที่เรากิน การวางมือถือแม้จะคว่ำหน้าลง มันบอกคนตรงหน้าว่าเราให้ความสำคัญกับสิ่งนี้มากกว่า หากเก็บใส่ในกระเป๋าเลย คนก็จะรู้สึกว่าคนตรงหน้าอยู่กับเรา 100%”

ประการต่อมาคือการเท่าทันความคิดที่อยู่ในหัวสมองของเรา ซึ่งเป็นเรื่องปกติที่ความคิดทำงานอยู่ตลอดเวลา เพราะเราถูกฝึกถูกสอนมาทั้งในครอบครัวและในภาคการศึกษาให้อยู่กับความคิด แต่การพูดคุยกันบ่อยครั้งคนเราก็ไม่ค่อยจะใส่ใจกับคนที่อยู่ตรงหน้า คือหูฟังผ่านๆ พลางพยักหน้าไปด้วย แต่ในใจไปคิดในเรื่องอื่น อาทิ สังเกตการแต่งกายของคู่สนทนาแล้วคิดในใจว่าวันนี้แต่งตัวดีเลือกเสื้อผ้าหน้าผมได้ดี

โดยเฉพาะเมื่อต้องฟังเรื่องที่มีความเห็นต่าง เช่น เลือกพรรคการเมืองคนละพรรค หรือคน 2 คนจะไปเที่ยวด้วยกัน คู่สนทนาอยากไปทะเลแต่ตัวเราอยากไปภูเขา อีกฝ่ายพูดเรื่องทะเลไปแต่เราที่ฟังอยู่ใจก็คิดถึงแต่ภูเขา หรือในทางกลับกัน พอคุยกับคนที่มีความเห็นเหมือนกันก็จะไหลไปกับความคิดที่สอดคล้องกับอีกฝ่ายไปเสียทั้งหมด “การฝึกเข้าใจตนเองเพื่อเข้าใจคนที่อยู่ตรงหน้า ยังช่วยป้องกันหรือลดความเสี่ยงจากการถูกหลอกลวงได้ด้วย”เพราะมิจฉาชีพจะใช้ประโยชน์จากกิเลสหรือความอยากได้ของตัวเรา เช่น เมื่อแก๊งคอลเซ็นเตอร์โทรศัพท์มาหลอกลวงก็จะอ้างเรื่องราวต่างๆ อาทิ บอกว่าสายโทรศัพท์กำลังจะถูกตัดเพราะค้างชำระค่าบริการ สิ่งแรกหลังจากได้ฟังคือเราจะตกใจและตื่นเต้น สภาวะแบบนี้จะทำให้ไม่ได้สังเกตตนเองแต่เอาใจไปอยู่กับเรื่องราว ซึ่งมิจฉาชีพก็จะบอกให้แก้ไขและแน่นอนว่าต้องมีการโอนเงิน แต่เมื่อเปลี่ยนจากตื่นเต้นเป็นตื่นตัว จะนำไปสู่การตั้งใจฟังและมักตามด้วยการจับสิ่งผิดปกติได้ อาทิ น้ำเสียง วิธีการพูด  

ประการสุดท้ายคือการให้ความสำคัญกับอารมณ์ความรู้สึกของทั้งคนที่กำลังพูดคุยอยู่และตนเอง หากไม่ฝึกในเรื่องนี้เราก็จะไปมุ่งใส่ใจกันแต่ข้อความที่ได้ฟัง “มีตัวอย่างของคนที่เป็นคู่รัก ฝ่ายหนึ่งบอก ‘ไปไกลๆ เลย’ อาจไม่ได้หมายความว่าจะไล่อีกฝ่ายไปจริงๆ แต่มีนัยว่าให้มาดูแลกันหน่อยแม้ไม่ต้องประชิดตัวกันก็ได้เพราะกำลังหงุดหงิด”แต่หากเราไม่ใส่ใจอารมณ์ความรู้สึกก็จะพลาดความหมายตรงนี้ไป 

“คนจีบกันใหม่ๆ เขาคุยกันระดับเสียงเป็นอย่างไร? มันจะกระซิบกระซาบ ที่เขากระซิบกระซาบกันเพราะอะไร? แค่กระซิบมันก็ได้ยิน แล้วจริงๆ แค่จะอ้าปากมันก็ได้ยินเสียงที่ออกมาจากใจ-จากแววตา หรือคนที่คุยกันไปเสียงดังทะเลาะกันมากขึ้นเรื่อยๆ ทำไมต้องเสียงดังขึ้น? เพราะเขารู้สึกว่าอีกฝ่ายไม่ได้ยินสิ่งที่จะพูด เลยต้องเสียงดังขึ้นเผื่อคนตรงหน้าจะได้ยินสิ่งที่บอก แต่ถ้าคนข้างหน้ารับฟัง พยักหน้าแล้วทวนสิ่งที่เขาพูดมาว่าอย่างนี้ใช่ไหม? เขาก็จะเบาลงเย็นลงตามธรรมชาติ เพราะเขารู้สึกว่าสิ่งที่พูดคนข้างหน้าได้ยินแล้ว”

 ดร.สรยุทธ อธิบายประเด็นนี้เพิ่มเติมว่า “ไม่มีเหตุผลที่มนุษย์จะพูดซ้ำย้ำประโยคเดิมด้วยน้ำเสียงที่ดังขึ้นเมื่ออีกฝ่ายได้ยินและทวนคำพูดนั้นแล้ว”เพราะการที่ทวนคำพูดได้ก็แสดงว่าได้ยินแล้ว การพูดคุยก็จะง่ายขึ้น ทั้งนี้ การทำงานของธนาคารจิตอาสา งานเบื้องหน้าคืองานอาสา หรือการทำเรื่องความสุขของประเทศไทย สร้างเนื้อหาการเรียนรู้เรื่องความสัมพันธ์ แต่งานเบื้องหลังคือเรื่อง “สุขภาวะทางปัญญา” อธิบายง่ายๆ ก็คือความสุขที่เกิดจากการเข้าใจตนเอง เห็นความเชื่อมโยงระหว่างตนเองกับผู้อื่น รวมถึงกับโลกและธรรมชาติ

การฟังเป็นเครื่องมือที่ใช้ได้ทุกที่-ทุกเวลา แม้กระทั่งตอนนอน เพราะเมื่อเราฝึกฟังตนเองให้ดีไม่เป็น ก็จะเก็บเรื่องราวต่างๆ ไปคิดไปฝัน เมื่อตื่นขึ้นมาก็ไม่สดชื่น แต่หากฟังตนเองและผ่อนคลายให้เป็นก็จะทำให้นอนหลับได้สบาย แม้จะใช้เวลาไม่นานแต่ตื่นมาก็สดชื่นได้ โดยกิจกรรมที่จะเกิดขึ้นในเดือนแห่งการฟังจะมี 3 อย่าง 1.Listenian Space 2.Listenian Class และ 3.Listenian Challenge ซึ่ง Listenian หมายถึงคนที่จะมาฝึกฝนตนเอง พัฒนาศักยภาพและกลายเป็นผู้ฟังที่ดี

โดย “Listenian Space” คือพื้นที่ที่จะให้คนมามีประสบการณ์ได้ฟังการรับฟังที่ดี ซึ่งตลอดเดือนตุลาคม 2567 ธนาคารจิตอาสาได้ฝึกอบรมอาสาสมัครหลายร้อยคน รวมถึงจัดการฝึกอบรมเรื่องการฟังอยู่ทุกเดือนต่อเนื่องมา 10 ปีแล้ว โดยเฉพาะช่วงสถานการณ์โรคระบาดก็จัดผ่านโปรแกรม Zoomทุกวัน ซึ่งการสร้าง Listenian นี้ก็เพื่อให้ไปจัดพื้นที่รับฟังในที่ต่างๆ ตั้งแต่พื้นที่ธรรมชาติอย่างสวนรถไฟ พื้นที่รวมกลุ่มของวัยรุ่นอย่างสามย่านมิตรทาวน์ ห้างสรรพสินค้าเอ็มควอเทียร์ สถานปฏิบัติธรรมสวนโมกข์กรุงเทพ ฯลฯ

รวมถึงการจัดพื้นที่รับฟังแบบเฉพาะกลุ่ม เช่น พ่อแม่ที่กำลังต้องเลี้ยงลูก ผู้หญิง LGBTQ+ ทั้งกรุงเทพฯ ต่างจังหวัดและผ่านช่องทางออนไลน์ ทั้งหมดนี้สามารถเข้าร่วมได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย โดยหวังสร้างแรงบันดาลใจให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรมเห็นว่าการมีผู้ฟังที่ดีนั้นเป็นอย่างไร เมื่อไปฟังผู้อื่นก็จะได้เป็นผู้รับฟังที่ดีแบบนี้บ้าง ขณะที่ “Listenian Class” สำหรับคนที่เห็นประโยชน์ของการฟังที่ดีแต่ไม่รู้จะไปเรียนที่ไหน ตลอดทั้งเดือนพฤศจิกายน 2567 จะมีการเปิดอบรมทั้งวันธรรมดาและวันหยุดเสาร์-อาทิตย์ ทั้งออฟไลน์และออนไลน์ โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย 

สุดท้ายคือ “Listenian Challenge” เป็นการท้าทายตนเองโดยออกจากพื้นที่คุ้นชิน เช่น คนเป็นพ่อแม่ ลูกเดินกลับบ้านมาเสียงดัง ถอดรองเท้าวางไม่เรียบร้อย หากความคุ้นชินคือการโวยวายออกไป อยากให้ลองฝึกรับมือในรูปแบบอื่น หรือนั่งรับประทานอาหารกับคนอื่นๆ ที่บ้าน ปกติจะชอบเล่นโทรศัพท์มือถือไปด้วยก็ลองไม่ใช้ดู การลองใช้เวลากับคนตรงหน้าสัก 5 นาที ฟังอย่างเดียวโดยไม่ทำอย่างอื่นเลย ไปจนถึงการฟังคนที่เราไม่เห็นด้วยและอาจทำให้หัวร้อนได้ ให้เวลาสัก 5 นาที แล้วมาเล่าว่าเป็นอย่างไรบ้าง เป็นต้น

“ผมคิดว่าการฟัง จะพูดได้ว่ามันแก้ปัญหาได้ทุกอย่างในโลกเลย เพราะหลายปัญหาในใจเรามันเกิดจากเรื่องของการฟัง แม้เป็นปัญหาที่อาจจะอยู่นอกตัวแล้วเรารู้สึกว่ามันไกลไม่ใช่เรื่องการฟังปัญหาเศรษฐกิจ ปัญหาสุขภาพ ปัญหาการเรียน ปัญหาความสัมพันธ์ ทุกอย่างสามารถทำให้คลี่คลายและดีขึ้นด้วยการฟัง ก็อยากเชิญชวนให้พวกเราทุกคนได้มาลองฝึกฟัง และลองมอบของขวัญของการรับฟังให้กับตัวเราและคนที่อยู่รอบๆ ตัวเราได้” ดร.สรยุทธ ฝากทิ้งท้าย

หมายเหตุ : ผู้สนใจสามารถติดตามรายละเอียดได้ที่เว็บไซต์ https://www.happinessisthailand.com/หรือเพจเฟซบุ๊ก “ความสุขประเทศไทย” https://www.facebook.com/happinessisthailand/?locale=th_TH

รับขมคลิป https://www.facebook.com/share/r/fdxSLKJGbm83ANMT/?mibextid=qDwCgo

-/-/-/-/-/-/-/-/-/-/-