สิ้นสุดยุคแห่งข้อเท็จจริง? การพูดคุยของ Cofact Live Talk เกี่ยวกับ”Information Armageddon”
วันอาทิตย์ที่ 28 กันยายน 2568 — เนื่องในวันข่าวโลก (World News Day) Cofact Live Talk ได้ตั้งวงคุยหัวข้อ “Information Integrity vs. Information Armageddon” เพื่อสะท้อนมุมมองจากสุนทรพจน์ของ Maria Ressa ผู้ได้รับรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพ โดยมีแขกรับเชิญพิเศษคือ Shataakshi Verma ผู้จัดการโครงการและพัฒนาจาก Reporters Without Borders (RSF) สำนักงานภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก
ในวง Live Talk มี สุภิญญา กลางณรงค์ ผู้ร่วมก่อตั้ง Cofact และผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. เจษฎา ศาลาทอง จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ร่วมดำเนินรายการพูดคุย โดยได้เริ่มต้นด้วยการกล่าวถึงสุนทรพจน์ของ Maria Ressa ในการประชุมสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ ซึ่งเธอได้ให้คำจำกัดความของสถานการณ์ปัจจุบันว่าเป็น “Armageddon” หรือการทำลายล้างครั้งใหญ่ของข้อมูล ในยุคนี้ ข่าวปลอมแพร่กระจายเร็วกว่าข้อเท็จจริงถึง 6 เท่าบนโซเชียลมีเดีย และอัลกอริทึมของแพลตฟอร์มต่าง ๆ ได้ให้รางวัลกับความเกลียดชังมากกว่าความเห็นอกเห็นใจ ส่งผลให้เกิดความกลัว ความโกรธ และความเกลียดชัง สุภิญญาเน้นย้ำว่า Maria มองว่า “Information integrity” หรือความน่าเชื่อถือของข้อมูล คือการต่อสู้ที่สำคัญที่สุด เพราะความรุนแรงบนโลกออนไลน์ได้นำไปสู่ความรุนแรงในโลกแห่งความเป็นจริงซ้ำแล้วซ้ำเล่า และการขาดความน่าเชื่อถือของข้อมูลอาจนำไปสู่การล่มสลายของสถาบันและความเชื่อใจในสังคม
นิยามของ “Information Armageddon” และภัยคุกคาม
Shataakshi Verma จาก RSF อธิบายว่าการใช้คำว่า “Armageddon” ของ Maria Ressa ไม่ได้หมายถึงจุดจบ แต่เป็นคำเตือนว่าเรายังพอมีเวลา เธอมองว่า “Information Armageddon” คือการที่สิทธิในการเข้าถึงข้อมูลที่เป็นจริงของผู้คนทั่วโลกกำลังถูกคุกคาม และขาดความจริงในข้อมูลที่ถูกเผยแพร่ออกไป เธอยังชี้ให้เห็นถึงภัยคุกคามหลายด้านที่เชื่อมโยงกับปัญหานี้ ได้แก่:
การบิดเบือนข้อมูล: มีการนำเสนอข้อมูลที่ผิดพลาดอย่างแพร่หลาย
การผูกขาดข้อมูล: แพลตฟอร์มต่าง ๆ กำลังผูกขาดข้อมูลและเนื้อหาที่นำเสนอ
สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อการทำงานของสื่อ: ผู้สื่อข่าวไม่ได้รับอนุญาตให้ทำงานในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม ซึ่งส่งผลให้บทบาทของสื่ออิสระลดลง
อำนาจนิยม: ระบบอำนาจนิยมในหลายภูมิภาคทั่วโลกใช้การควบคุมข้อมูลเป็นเครื่องมือในการทำงาน
เศรษฐกิจ: รูปแบบทางเศรษฐกิจของสื่ออิสระกำลังเสื่อมถอยลงอย่างมาก ทำให้ไม่มีเงินทุนสนับสนุนสื่ออิสระอีกต่อไป และในบางประเทศเช่น จีนและเวียดนาม สื่อส่วนใหญ่เป็นสื่อที่ควบคุมโดยรัฐทำให้ไม่มีช่องทางในการตรวจสอบข้อมูล
ความปลอดภัยของนักข่าวและผลกระทบต่อวิชาชีพ
Shataakshi กล่าวว่า นักข่าวคือศูนย์กลางของภัยคุกคามนี้ มีความรุนแรงทางออนไลน์ที่มุ่งเป้าไปที่นักข่าว ซึ่งทำให้เกิดแรงกดดันทางจิตใจและนำไปสู่การเซ็นเซอร์ตัวเอง เธอยกตัวอย่างที่เกิดขึ้นกับนักข่าวในไต้หวันที่ทำงานเกี่ยวกับจีน ซึ่งถูกคุกคามทางออนไลน์อย่างต่อเนื่องจนต้องปิดบัญชีส่วนตัว เธอยังเล่าถึงประสบการณ์ในฐานะอาจารย์สอนวิชารู้เท่าทันสื่อ (media literacy) ที่ไต้หวันว่า นักศึกษาส่วนใหญ่ไม่อยากเป็นนักข่าวอีกต่อไป ด้วยเหตุผลว่าการเป็นนักข่าวเป็นอาชีพที่ยากลำบาก ไม่สร้างรายได้ และมีความเสี่ยงต่อความปลอดภัยและสวัสดิภาพ ทั้ง สุภิญญาและอาจารย์เจษฎาต่างก็พบเห็นแนวโน้มเดียวกันนี้ในนักศึกษาของตน
ความสำคัญของ “Information Integrity” และความรับผิดชอบร่วมกัน
Shataakshi ให้คำจำกัดความของ “Information Integrity” ว่าหมายถึงการผลิตข้อมูลที่ยึดหลักจริยธรรมเป็นแกนหลัก ซึ่งรวมถึงความรับผิดชอบต่อข้อมูลที่ผลิตขึ้นมา และยังเน้นถึงบทบาทของ AI ที่จะส่งผลกระทบอย่างมากหากไม่มีการควบคุม เธอจึงเสนอว่าควรมีการควบคุม AI ในระดับรัฐบาลและระดับโลก RSF เองก็มีโครงการที่ชื่อว่า Journalism Trust Initiative (JTI) ซึ่งพยายามตรวจสอบและนำเสนอระเบียบการสำหรับแพลตฟอร์มต่าง ๆ เกี่ยวกับข้อมูลที่เผยแพร่ โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีความขัดแย้ง
นอกจากบทบาทขององค์กรและรัฐบาลแล้ว อาจารย์เจษฎาและShataakshi เน้นย้ำว่าผู้บริโภคข้อมูลก็มีส่วนสำคัญในการต่อสู้กับ”Information Armageddon” นี้ อาจารย์เจษฎาเปรียบเทียบการบริโภคข่าวสารเหมือนกับการบริโภคอาหาร และกล่าวว่าเราต้องเป็นผู้บริโภคที่ฉลาดและมีวิจารณญาณ เพื่อให้สุขภาพทางดิจิทัลของเราแข็งแรงและยั่งยืน
โครงการเพื่อนักข่าวหญิงในประเทศไทย
Shataakshi ยังได้กล่าวถึงโครงการที่ RSF จะร่วมมือกับ Cofact ในประเทศไทยเพื่อจัดการอบรมสำหรับนักข่าวหญิง โดยโครงการนี้มีเป้าหมายที่จะสอนเรื่องความปลอดภัยทางดิจิทัล การตรวจสอบข้อมูล (fact-checking) และการใช้เครื่องมือทางดิจิทัลต่าง ๆ พร้อมกับดูแลสุขภาพจิตของนักข่าวด้วย โดยเฉพาะนักข่าวหญิงในประเทศไทยและภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกที่ต้องเผชิญกับความเสี่ยงจากความรุนแรงทางออนไลน์ที่เพิ่มขึ้น
สุภิญญาได้กล่าวเสริมถึงกรณีของนักข่าวหญิงไทยชื่อดังอย่างคุณฐปณีย์ เอียดศรีไชย ที่นอกจากผลงานจะถูกขโมยแล้ว ยังถูกโจมตีทางออนไลน์เมื่อทำข่าวที่มีประเด็นอ่อนไหว ซึ่งเป็นปัญหาที่เกิดขึ้นในหลายประเทศทั่วภูมิภาค
สรุปความโดย Gemini
ขอบคุณที่มา ubonconnect
